КОНСТИТУЦИЯА ТӰЗЕДІГЛЕРНЕҢ ЧАРАСХАННАР
17.03.2020
Хабарлар
Ӧӧркі Чӧп сессиязы. 12 мартта Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің теестегі нимес сессиязы ирткен. Аның тоғызын республика парламентінің кнезі Владимир Штыгашев апарған
НОҒА МЫНДАҒ МАҢЗЫТТА РЕСПУБЛИКАНЫҢ ӦӦРКІ ЧӦБІ ТЕЕСТЕГІ НИМЕС СЕССИЯ ИРТІРЕРГЕ ЧАРАТТЫ? РОССИЯНЫҢ ПРЕЗИДЕНТӀ ВЛАДИМИР ПУТИННІҢ ПАСТААНЫНАҢ ХАЗНА КОНСТИТУЦИЯЗЫНА ТӰЗЕДІГЛЕР КИРЕР СУРЫҒЛАР ӰЗӰРІЛІП ПАСТААН. ЧОН ЧӦПТЕР КӦП КИРГЕН, ОЛАРНЫ КӦРЕРГЕ ӦНЕТІН ТОҒЫСЧЫ ӦМЕ ТӦСТЕЛГЕН. КОНСТИТУЦИЯДА РОССИЯ - СОЦИАЛЬНАЙ ХАЗНА ПАЗЫЛЫХ, ЧЕ АМДЫ ОЛ «СОЦИАЛЬНАЙ» СӦСТІ ТОЛДЫРА САҒЫСНАҢ, КӦСТЕГЛЕРНЕҢ ТОЛДЫР САЛАРҒА КИРЕКТЕЛГЕН. ТОҒЫСЧЫ ӦМЕ, КІРГЕН ПРАЙ ЧӦПТЕРӀН ТАЛЛАП, КОНСТИТУЦИЯА КИРЕР ЗАКОН ПРОЕКТІН ТИМНЕЕН. АНЫ РОССИЯНЫҢ ХАЗНА ДУМАЗЫ АЛЫБЫСХАН, АННАҢ ФЕДЕРАЦИЯ ЧӦБІ ЧАРАСХАНДА, ЗАКОН РЕГИОННАРНЫҢ ЗАКОНОДАТЕЛЬНАЙ ЧЫЫЛЫҒЛАРЫНЗАР КӦРЕРГЕ ЫЗЫЛҒАН.
Аннаңар пу законны табырах кӧрібізерге Ӧӧркі Чӧптің теестегі нимес сессиязын иртірерге чарадығ алылған. Нандырығ пір ле поларға кирек - аннаң чаразарға алай чараспасха. Россияның Конституциязына тӱзедіглердеңер закон піди адалған «Чон ӱлгӱзінің тоғызын толдырар алынҷа сурығларны апарарын чахсыландырардаңар». Прай регионнарның парламенттері пу законҷа постарының кӧрістерін читірген соонда, аның ӱлӱзін 22 апрельде Россияның чоны, ӱнін пиріп, чарат салар. Анаң на ол, хазнаның Ӧӧн законына киріліп, тоғын сығар.
Чоохтирға кирек, пу законның хай пірее кизектерін, олар Конституцияа хайди килісчеткенін, Россияның Конституция чарғызы кӧрер. Іди ол Россия президентінің 2024 чыл соонда, хаҷан президенттің теестегі тузы тоозылча, аның табығларға пасха кандидатураларнаң хада хатап сығар правозы парын кӧрер. Прай андағ сурығлар закон хоостыра иділерге кирек.
Ӧӧркі Чӧптің теестегі нимес сессиязында 46 депутат араласхан. Владимир Штыгашев, сессияда хайдағ устағчылар араласчатханнаңар (Хакасияның пазы Валентин Коновалов Москвазар парыбыстыр, аның орнына Ирина Войнова халтыр) искірген соонда, улуғ нимес чоох тутхан:
- Пу законны Россияның Хазна Думазы ӱс хығырығда алыбысхан, аннаң Федерация Чӧбі чарасхан. Россияның президент.і Владимир Владимирович Путин Конституцияа тӱзедіглер кирер пастағнаң сыххан Прай кірчеткен чӧптерні Хазна Думазында, Федерация Чӧбінде ікі ай ӱзӱргеннер, прай халых чон ӱзӱрігде араласхан.
Амды законны Федерация Чӧбі Ӧӧркі Чӧпсер чарадығ аларға ысхан. Законда хазна суверенитеді, тӧллер палғалызы, ӧбекелерібістің хумартхызы, Россия пірге хазна полчатханы, прай религиялар тиң праволығ, че хазна светскай полчатханы чарлалча. Хазна ӱлгӱ органнарының устағҷыларын турғызарында Хазна Думазының паза Федерация Чӧбінің полномочиелері алғыдылча. Іди правительство кнезін, орынҷыларын, министрлерні турғызарға депутаттарның чарадии киректелер. Хазна устағҷыларына пасха ханнар гражданстволығ поларға, пасха хазналарда ахчалығ счеттар тударға чарадылбинча.
Социальнай хазна полчатханы кӧп кӧстеглернең толдырылча, пенсияларға чыл сай индексация иділері кӧрілче. Россия Совет Союзының прай праволарын алча. Палалардаңар сағыссырас - хазна пӧгіні, оларның тилізі, ӧзізі ӱчӱн нандырығлығ полча. Чон ӱнін пирген соонда закон кӱзіне кірче.
Піс, законнаң чаразып, аннаңар Федерация Чӧбінзер искірерге кирекпіс. Аның соонда улуғ тоғыс пасталар. 100-че законны нааҷылирға кирек полар. Регионнарға ідӧк кӧп тоғынарға килізер. Пу законнаң чаразарға хығырчам. Ол прай чонға кирек.
Владимир Штыгашев чооғын тоосханда, трибуназар Ӧӧркі Чӧптің конституция законодательствозынҷа, хазна пӱдіриинҷе, законностьча паза правопорядокча комитедінің кнезі Светлана Могилина сыххан. Ол ідӧк Конституцияа кирілчеткен наа тӱзедіглердеңер чоох апарған. Могилинаның чооғынаң, орыс тілі кӧп нациялығ чоннығ хазнаны тӧстепчеткен тіл полча. Тӱзедіглерде кӧп хайығ салылча сӧбірее, палаларны иптіг ӧскіреріне. Иң асхынах чал ахчазы чуртап парыбысчаң иң асхынах синнең тӧбін полбазын тіп таныхталча. Конституцияда 46 статья алысча, ағаа 5 наа статья кирілче.
Ӧӧркі Чӧптің кнезі, Хакасияның правительствозы, чыылығ иртіріп, Конституцияа тӱзедіглер кирчеткен законнаң чарасханын таныхтаан. Анаң Владимир Штыгашев депутаттарның алнында пу законнаң чаразарынаңар алай чараспазынаңар ӱн пирер сурығ турғысхан. Ӧӧркі Чӧптің депутаттары ӱн пиргенінің мындағ салтар: законнаң чаразар ӱчӱн 34 ӱн пирілген, 2 кізі тоғыр полған, 10 депутат тудыныбысхан. Андағ оңдайнаң Хакасияның Ӧӧркі Чӧбі, ӱн пиріп, Россияның Конституциязына тӱзедіглер кирчеткен законнаң чарасхан.
Анаң кӱн суриина хоза кирілген сурығлар ӱзӱрілген. Депутаттар алнында ирткен чылдағы тоғыс салтарларынаңар сан пиріс тутханнар Хакасияның МВД министрі Андрей Кульков, Сыныхтағ-сананыс палатазының кнезі Ольга Лях, Хакасиядағы кізі праволарында уполномоченнай Андрей Шулбаев паза Хакасиядағы идінҷектер праволарын арачылирында уполномоченнай Василий Кудашкин.
Сессия тоозылғанда, хай пірее депутаттар паза устағҷылар кӧрістерінең ӱлескеннер. Іди Хакасия пазының администрация устағҷызының орынҷызы Иван Макаров Конституцияа тӱзедіглер кирчеткен законда хазнаның суверенитеді тыыдылчатханын, орындағы пос устаныс органнарының полномочиелері орталадылчатханын таныхтаан.
Светлана Могилина, законда ӧӧн хайығ сӧбірее, пала-парханы чахсы ӧскіреріне салылчатханын таныхтап, ідӧк Хазна Думазының паза Федерация Чӧбінің, хазна устағҷыларын турғысчатса, полномочиелері илееде алғыдылчатханнаңар искірген.
Депутат Игорь Пономаренко Конституцияа тӱзедіглер кирчеткен законға позы чӧпсінгеннеңер паза аның ӱчӱн ӱнін пиргеннеңер чоохтаан. Че ол теестегі нимес сессиянын ӱзӱриине Сыныхтағ-сананыс палатазының тоғызынаңар сан пиріс тудар сурығ кирілгеннең кизе-тоғыр полчатханын кӧзіткен. Аның чооғынаң, республикада бюджет ахчазынаң тузаланарында кӧп сайбағ ілезіне сығарылған. Аны алында ӱзӱріп, паза андағ ниме полдыртпас пӧгіннең, кирек чарадығлар аларға киректелче.
22 апрельде прай чон, ӱнін пиріп, Конституцияа тӱзедіглер кирчеткен законның ӱлӱзін чарадар.
Автор :
Николай СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде