ЧААҶЫ СЫБЫРА ТИМДЕ ПОЛАРҒА КИРЕК
22.02.2017
Хабарлар
Россия чааҷылары Душанбеде (Таджикистан) ирткен Чиңіс парадында араласхан туста. Михаил ДОРЖУ - оң саринда алнында
Чоохты, контракт службазында полып, аннаң ӱр ниместе айланған чир-суғҷыбыс Михаил Доржудаңар апарарға сағынчам. Олар ікі харындас, улии - Андрей. Пабазы Владимир Доржу ах чарыхтаң ирте парыбысхан, іҷезі Евгения Владимировна Созыева Асхыста М.Е.Кильчичаковтың адынаң аймахтың ӧӧн библиотеказында тоғынча. Михаил ДОРЖУ контракт службазын хайди ирткеннеңер чоохтаан.
- Михаил, тӧреен-ӧскен тузыңнаңар чоохтап пиріңер?
- Тӧреем мин Ағбанда 1992 чылда. Пастап Асхыста ӱгренгем, анаң Ағбанда Хакас национальнай гимназияны тоосхам. Таныхтирым килче, спортнаң айғазып, кӱреске чӧріп пастааннаң хылиим алыс чӧрібіскен. Мағаа минің ӧзерімде, хылиим тыыдарында кӧп кӱс салғаннар тренерлерім Владимир Гаврилович Чучунов паза Владислав Владимирович Барашков. Кӱресче спорт узына кандидат полғам. Владимир Гаврилович мағаа чааҷылар училищезінзер ӱгренерге кір теен. Тузы читкенде, андар кірерге тимненібіскем, че ноға-да имнег комиссиязын ирт полбаам.
Анаң армияа чӧрібіскем. Пастап Читазар апарғаннар, анда танкистке ӱгреткеннер. Тӧрт ай пазынаң пісті, нинҷе-де кізіні, Пермь городсар ызыбысханнар. Мында мині артиллерияа кир салғаннар, службам тоозылғанҷа анда полғам.
Ибзер айланып, армияа паза парбаспын тіп сағынғам. Нанҷым Вячеслав Федотов хайди-да сығдырадыбысхан. Таджикистанда служить полчаттыр, спецназта. Чоохтазыбысхабыс. Разведкада, спецназта служба иртерге хынығ нооза. Іди контракт пастыра армияа тимненібіскем.
Таджикистанзар мин 2013 чылда улуғ хырлас айының 30-ҷы кӱнінде читкем. Амды саназам, Таджикистанда Наа чылны тӧрт хати удурлаптырбын.
- Чуртапчатхан орынны постарың арығлап турғазар алай гражданскай кізі чаллалҷаң ма?
- Срочнай службада полғаннар андағлар: мин пол чуғбаспын, мағаа чарабас алай пасха сылтағ таапчатханнар. Контракт службазында саңай пасха. Піс тӧртӧлең чуртаабыс - прай нимені позыбыс итчеңміс, пір сӧбіре чіли. Пеер нинҷе-де оол килгебіс, пісті прай кубриктерҷе тарадыбысханнар. Ооллар сах андох чоохтап пиргеннер, пістің мында «апсахтар», «артых сӧӧктіглер» чоғыл, прай нимені позыбыс итчебіс.
- Михаил, Сірер контракт службазында полғазар. Нарядтар иртібіссе, ноо нименең айғасчаңзар?
- Иртен физзарядка идіп алып, чуунып, азыранчазың. Анаң 9 часта занятиелерге парчазың. Неделяда 2 хати хайди даа мылтыхтаң атчаңмыс, анаң БТР-лығ чӧріп, пулемёдынаң атчазың. Тактическай занятиелер полча. Анзын ідӧк хайди даа иртерге кирек. Тағларҷа чӧріп, чалым хайаларзар сығарға ӱгренчебіс. Таджикистан - тағлығ чир. Суғлары уғаа хазыр ахча, ана оларны кизерге ӱгренчезің. Хайди тидірлер, сыбыра тимде поларға кирексің.
- Сірернің чааҷылар частьы хайда турча? Хыринда пірее аал алай город пар ба?
- Піс Душанбе хыриндағы Гипрозем поселокта турғабыс. Душанбе - сіліг город, посёлок, тізең, тастал парған. Посёлокка піс тын пирчеткенге тӧӧй полған. Таджикистанның чарым чоны чааҷылар сылтаанаң чуртапча. Пістің поселокта прай нименің паазы аарлығ. Чааҷылар частьтары чох чирде ниме-ноо паазы ниик. Ахчаны піс ле, теедег, алчабыс. Піс кӧп ахча даа алчатсабыс, аны хорадыбызарға ӱр нимес. Піреезі удаа чарир-чарабас нимелер садызып алҷаң, чал ахчазынаң чал ахчазына теере чуртаан. Хаҷан даа андағ кӧп ахча кӧрбееннер, аннаңар ахчаларын хор тутчалар.
- Анда хайдағ маллар тутчалар?
- Інектер, аттар. Че оларға анда уғаа сидік полар тіп сағынчам. Наңмыр тың чаап парза, от кӧгере тӱсче. Че анда уғаа ізіг, ӱр дее турбин, от прай хоор парча. Мал кӧбізін тігенек чіпче. Тіген ізіге кілебинче, хазалҷых пӱрлерінде суғ кӧп нимес, андағ даа полза, малға читче полар.
Чайғы уғаа ізіг, узун. Капустаны чылда ӱс хати ӧскірчелер. Виноград кӧп одыртчалар. Піс турған орында ағас пір дее чоғыл. Хысхызын кӧсті резина ӧртеп хабысчабыс.
Кӱн пӧзігіне парыбысса, тынанҷаңмыс. Он пір частаң тӧрт часха теере уғаа ізіг нооза. Палатка тартылых, аның ізиин азып кӧдірібісчебіс. Кӧлек пар, тан саапча. 200 литр бочказына суғ ур салчалар, піс аны тасхархы душ идіп алчабыс. Суғны урзаларох, чайынчабыс, кӧмес ӱр турыбысса, бочкадағы суғ ізіп парча. Ол душ алтына гимнастеркалығ кірібісчебіс. Анзы чарым час пазына хуруп парча. Термометр 50 градусха теере (анда ханҷа сан пар) кӧдірілче. Интернетте, тізең, алтон градус ізіг тіп искірілче. Уғаа ізіг.
- Мин искем, анда оолығ аймах хурт-хоос толдыра.
- Кӧрбеен чапсых хурт-хоостар пар. Скорпион уғаа оолығ паза фаланга-ірімҷік (пасха ады сольпуга. - Авт.) . Анзы андағох оолығ. Ағаа ызыртыбыссаң, ит ізии 3-4 кӱнге чит парча. Тының даа ӱзіл парарға айабас.
Ооллар ол хурт-хоостарны удур-тӧдір тудыстырарға банкаа кире тастабысчалар. Скорпион ӱс фаланга-ірімҷікті ӧдірерге маңнанча. Ол чапчаң, хузурии оолығ нооза. Ноға ӱс фаланганы ӧдірерге маңнанча? Пастап хузуриинаң сахча, чарым оозы парыбысча, анаң пазох сахча, пазох чарым оозы парыбысча. Ӱзінҷізіне халыбохча, че тӧртінҷізін сағарға оозы халбинча. Ана андада тӧртінҷі фаланга ол скорпионны пір-ікі ле ыра-чара тартыбысча. Скорпионнаң пір дее ниме халбинча.
Паза варан килескені кӧргем. Узуны пір метр чарым полар. Чааҷылар аны, інінзер кір париғанда, хостазып, хузуриинаң хаап халтырлар. Ӧменең хайди полза сығара тартып алтырлар. Іні тирең полтыр. Ӱді 40 сантиметр чалбах полар. Ооллар, варанны сығара тартып, ахсын суғлухти палғап алып, азахтарын палғабысханнар. Тутчатханда, пір оолны маймаанаң ызырыбыстыр. Анаң ооллар пу табанны ӱргӱт парчалар - аның тістері оолығ, идің-ханыңа оо кір парған, ам ол сині китир, хаҷан син, ооға сыдаспин, ӧл парарзың.
- Контракт службазында пол килгенде, военкоматтағылар хайди удурлааннар?
- Пастап хазырланғаннар. «Сыдаспин, тизібістің, я?» - тіпчелер. «Чох, кӱннең кӱнге служба ирткем», - нандырғам. Сах андох прапорщиктер курстарына чӧрерге сӧлееннер. «Тӱрче сағынып алим», - нандырғам. Кӧрінер, хайди поларға.
Михаилнің сӧбірезі пар, ипчізі Юлия - хазан тадар хызы, хызыҷағы - Аяна. Сӧбірезін Таджикистанзар апарғанох, че анда ӱр полдыртпаан.
Автор :
Михаил ИДИМЕШЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы