ХАҶАН АТТАР ДАА МАХТАНЧАЛАР
12.09.2017
Хабарлар
АҒБАНДАҒЫ ИППОДРОМДА 9 СЕНТЯБРЬДА ХАКАСИЯНЫҢ ПАЗЫ ВИКТОР ЗИМИННІҢ КУБОГЫ ӰЧӰН «САЯНСКОЕ ДЕРБИ» МАРЫҒ ИРТКЕН. ПАСТАП АНЫ АТ ЧАРЫЗЫ ТІП ЧАРЛААН ПОЛҒАННАР. АНАҢ ДЕРБИ-ШОУ ТІП СОЛАЛАП ПАСТААННАР. АНДАҒОХ ТАНЫҒНАҢ ТУЗАЛАНҒАН ВИКТОР МИХАЙЛОВИЧ, ИППОДРОМЗАР ЧЫЫЛЫСХАН ЧОНЗАР АЛҒЫСТАС СӦЗІНЕҢ АЙЛАНҒАН ТУСТА.
ПІСТІҢ РЕСПУБЛИКАДА ПАСТАҒЫЗЫН НА ИРТІРІЛГЕН «САЯНСКОЕ ДЕРБИ» МАРЫҒДА ХАКАСИЯНЫҢ ХЫЗЫЛЧАР КРАЙЫНЫҢ, КЕМЕРОВ ОБЛАЗЫНЫҢ КОМАНДАЛАРЫ АРАЛАСХАННАҢАР ЧАРЛАЛҒАН. ПРАЙ 150-ҷе СЕДОК ПОСТАРЫНЫҢ УСТАРЫН КӦЗІТКЕН, ӦӦН СЫЙЫХТЫ ХОЛҒА КИРЕР АРҒА-МӦРІЙДЕ АРАЛАСХАН.
«САЯНСКОЕ ДЕРБИ» МАРЫҒ-ШОУ ПАСТАЛАР АЛНЫНДА, ИППОДРОМНЫҢ ТАСТЫНДА АЙМАХ УСТАР ПОСТАРЫНЫҢ ЧАЙААЧЫ ТОҒЫСТАРЫНЫҢ КӦЗІДИИН ИРТІРГЕННЕР. ОЛАРНЫҢ ХЫРИНДА ПАЛАЛАР ТОЛДЫРА ЧЫЫЛЫС ПАР ТУРҒАННАР - АЙМАХ СЫЙЫХТАРНЫ ПОС ХОЛЫНАҢ ТИМНИРГЕ ӰГРЕНІП АЛАРҒА ЧАРИР. АЛАЙ БА АЙМАХ-ПАСХА ОРЫННАРДА ПОЛҒАН ЧІЛИ, СІЛІГ КИП-АЗАХТАР КИСКЛЕП АПЫП, СОМҒА СУУРЫН ТУРҒАННАР. ООЛАҒАСТАР ТАЙҒА-ТАҒЛАР АРАЗЫНДАҒЫ КӦРІМНІГ ОРЫННАРДА МАТАП СУУРЫНЧАТХАННАР.
ПІЛДІЗІ ЧОХ ПАСТАҒ
«Саянское дерби» марығ 13.00 часта пасталардаңар тиксі чарлалған. Итсе, Хакасияның пазы Виктор Зимин чыылысхан чонның алнынзар 14 час 45 минутада сығарға, чоох тударға кирек полған.
Че анзын олаңай кӧрігҷілер пілбинчеткеннер. Марығ программазы чох полған. Ол даа сылтағнаң кізілер, анда-мында пуухти чыылысхлап парып, халғанҷы тылаас-хабарларнаң ӱлезіп, пастарын чайхапчатханнар. Анаң кем-де тузалығ чӧп пирген: Хакасияның спорт министерствозының сайтынзар кіріп, марығ программазынаң танызып аларға кирек. Аның соонаң кӧрігҷілер саны кӧместең хызырылып пастабысхан чіли пілдірген.
Олар пеер ат чарызы хайди хынығ паза хазыр иртчеткенін кӧрерге килгеннер. Мында, тізең, хайдағ-да шоу-ойын полҷаң осхас. Аннаңар халғаннары, аар-пеер пастырыс чӧріп, хол чазынзар алай телефоннарынзар удаа кӧр салчатханнар. Чарым час ікее парир, че ипподромда ай-сым. Пірее кӧг дее ойнадарҷыхтар.
Піреезі, марығ кӧрерге англичаннар чіли фрактығ паза котелоктығ килерге киректелчеткенін сағысха киріп, андағларны тілеп сыххан. Тоғасхан ма, чох па сурыға холларын на чаза тутчатхан. Че мына оларның сырайларында ӧрчіліг кӱлімзірес: аар-пеер хайынчатхан чон аразында андағ пір кізі кӧріне тӱсті. Хайди танызып албаҷаң. Андар маңзырапчалар. Анзы, тигірзер сыххан ма, чир алтынзар кірген ме, саңай чіде халған. Соонаң на, джентльменнер аразында иң чахсы кип-азахха марығ пасталғанда, чон алнынзар сыххан, прай кӧрігҷілерні аптап алған, ӧӧн сыйыхты холға кирген. Сынап таа, ипподромзар чыылысхан нинҷе-де чӱс кізінің аразында фрактығ паза котелоктығ ол ла полтыр.
Кип-азахтаңар чоох парыбысханда, ол марығ хайди ирткеннеңер искір пирим. Оолағастар аразында «Кічіг джентльмен» марығда Саша аттығ палаҷах махтаға сыххан. Аны ууҷазы чон алнынзар чидін килген. Пірее 2-3 частығ полар. Хызыҷахтар аразында андағох кічиҷегес Варя сыйых алған. Улуғлар аразында марыға 6 ирен сыххан, че Виктор, фрактығ паза котелоктығ ирен чи, пастағы орында пол парған. Чиит ипчілер аразында Елена прайзынаң артых тимнентір. Ол 15 абахайның аразында чиңіс тутханынаңар чарлалған.
КІЗІНІҢ ІЗЕСТІГ НАНҶЫЗЫ
Дерби-шоу марығ аймах чон атха хайди хайығ салчатханнаңар паза хайда тузаланчатханнаңар тархын танығларынаң пасталған. Анаң кӧзідігліг чӧріс-чорыхтар пасталғаннар. Ипподромзар чыылысхан чонның алнынҷа хаңааға одырған кізілер ирт турғаннар. Чир-суғҷыларыбыс, кибірли тігілген хакас кӧгенектерін кис салып, хайдар-да ааллап парчатхан осхастар. Саарбахтар, чазағлығ кӧрімніг хаңаа алнынҷа чӱгӱріп, иргі кибір хоостыра аарлығ аалҷылар килчеткеннеңер сағба пирчелер.
Анаң орыстар, от тоғызын тоос салып, ыр-сарыннаң аалзар айланчатханнарын кӧзіткеннер. Пістіңнернің хаңаазында одырчатхан апсах чатхан хахчатхан полза, орыстарның гармошказы ырах ӱнненчеткен, сарыннар чалбах тараан.
Мына казактар кӧріне тӱстілер. Прайзы чиит. Алнында абахайлар, сал хузух хазып ала, хатхы-кӱлкіде пастырчалар. Ооллар наннарында хылыстығ, килістіре кип-азахтығ, чалаңнар. Постарынзар кӧйтік, олох арада сыныхти кӧрчеткен хыстарға чапчаңнарын кӧзідерге харасчалар. Пірсі хылыснаң ойнап парып одырча, ікінҷізі ӧзек пазына турғызылған нимелерні ӱзе-чара сапхлапча.
Кізінің ізестіг нанҷызы паза полысчызы полчатхан аттың тархынынаң таныстырған соонда сӧс пирілген Хакасияның пазы Виктор Зиминге. Ол прайзын, уламох хонҷых регионнардаң килген аалҷы спортсменнерні, дерби-шоу пасталчатханынаң алғыстаан. Таныхтирға кирек, Виктор Михайлович чон алнынзар олаңай кип-азахтығ сыххан.
Анаң губернатор хазыхтары уйан, че аттығ чӧрерге, марығларда аралазарға хынчатхан саарбахтарға сыйыхтар читірген. Мында улуғ нимес хоза танығ идерге кирек. «Саянское дерби» марығда 12 - 14 частығ оолағастарны паза хызыҷахтарны араластырарға чарадығ алылған полған. Ол саарбахтар кинек ниместер, че хазыхтары уйан. Пастап 16 пала марығда аралазардаңар искірілген. Килген 13 пала. Олар 8 сентябрьда марығласханнар. Сыйыхтығ орыннарға сыххан саарбахтарны Виктор Михайлович чылығ алғыс-таан, улуғларға чіли дипломнар паза медальлар читірген. Іди тиң частығлар аразында чиңіс тутхан Мария Парахина - «Алтын подкова» спорт клубы, Ағбан пилтірі аймаа. Ікінҷі орында пол парған Влада Сафьянова - А.А. Магдалиннің адынаң спорт школазы, Ағбан город. Сус поселоктаң килген Витя Ашихмин ӱзінҷі орында пол парған. Че губернаторның чахии хоостыра марығда араласхан прай палаларға нымзах ойнаҷахтар сыйыхха пирілген. Виктор Михайлович махтаан, оларнаң паза іҷе-пабаларынаң хада сомға суурынған.
АТТАРНЫҢ ХЫЛИИ
Конкур теені ниме полҷаң? Ат чарызының ол кӧрімінҷе марығ пастирға тимненібіскеннеңер ипподромҷа чарлағ тарапча. Аннаңар марығ чарғыҷызы ол сӧсті хайди чарытчатханын исчебіс.
Піди сизініп одырчатса, мында астыхчаң даа ниме чох полтыр - аттарны сиденнер азыра атыхтырғаны. Ол пасха хан сӧзін чарыт пиргенде, пістің хал табаннарның махачыланғаннары сах андох сағысха кірчетпес пе. Паар-чӱреен хайылдырчатхан абахайны хасхыр парыбызарға сағынчатхан алып-кӱлӱк, ӧктем адына алтаныбызып, халын пудына хамҷы саап, ӱӱктеліп-кӧӧктіріп, хайдағ даа пӧзік сиден азыра учухтырҷаң, айдаң арығ ах сырайлығ тіріг кӧклӧҷекті изерге арти салып, табырах чилдең халбин, нандыра сегіртіп, хайда-хайда ырахта чіде халҷаң. Кӧр халыңар пістің оолны теені полбас па.
Чоох марығ чарғыҷызынаңар парыбысханда, пу кирек пістің республикада чабыс синде турчатхан чіли пілдірген. Марығның ӧӧн чарғыҷызы, аның полысчылары прайзы даа Хызылчардаң паза Кемеровтаң полғаннар. Пістің республикадаң пір кізі дее адалбааны пісті хомзындырған.
Конкурның пастағы кӧрімін «Атыхханның кӱзі» адап салтырлар. Аны піди оңарарға чарир: аттығ седок ікі сиден азыра сегірт парыбызарға кирек. Пірдең, пастағы сиденнің пӧзии алыстырылбинча. Че ікінҷізінің пӧзии полған на сай 10 сантиметрге кӧдіріліп одырҷаң. Пу марығда 10 седок араласхан. Спортсменнер аттарынаң хада аймах орыннардаң чыылыстырлар. Оларның аразында Дина Выходцева полған. Ол -Хызылчардаң, чоннар аразындағы класстығ спорт узы. Андағ чарлағ истіп, прайзыбыс таа аалҷы пу кӧрімде чиңіс тударға кирек тіп сағынғабыс. Сынында марығ саңай пасха оңдайнаң парыбысхан. Спорт ол спорт нооза. Сағыбаан чиңістернең ол пістің хайиибыс тартча, таңнатча, ӧріндірче.
Сылтағ мӱн чӧрчеткен адында. Сиден азыра сегірерге хынминыбысхан. Хылиин кӧзітчеткен малны хайди идіп аларзың. Итсе, марығның пу кӧрімінде ӱс ат сиден азыра сегірерге хынминыбысхан. Ікі хати изере малхадыбысса, марығдаң суурылча. Аннаңар чир-суғҷыбыс Татьяна Чупинаа ізеніс полғанох. Ағбандағы седок пӱӱл спорт узының нормативін толдырыбысхан. Че ағаа даа оң полбин парған. Хызылчардаң килген спорт устары прай сыйыхтығ орыннарны холға киргеннер: 1 орын - Кристина Журавлева; 2 орын -Анастасия Кузиванова; 3 орын - Наталья Радионова. Олар 1 метр 70 сантиметр пӧзік сиденні аттарынаң азыра сегірт парыбысханнар.
Аттар хылиинаңар чоох апарчатханда, оларны чахсы саринаң таныхтирға кирегӧк. Пӧзік сиденні азыра сегір парыбыссалар, кӧрігҷілер алнында оңнығ ла кеен пас чӧрбинчелер, пастарын аар-пеер чайхапчалар. Анзы кізілер алнында махтанчатханнары, уламох тың хол сабарға кӧӧктірчеткеннері полбас па. Э-эк, пу аттарны, чоохтан на полбинчалар.
ООХ-ТЕЕК ӦРІНІСТЕР
Дерби-шоу тузында кӧрігҷілерге ирістіг полбаан. Хакас-орыс сарыннары, табырах толдырылчатхан теелбектер, плесет салчатхан аттар, мотокроссча кӧзідігліг чарыстар, аттығ полицейскайның пӧзік узы паза пасха даа кӧзідіглер кізілер хайиин тарт турғаннар.
Хайди ӱнің харылғанҷа кӧгліг хысхырбассың, хаҷан кічиҷегес пони аттарға мӱн салған оолағастар, сын марығда ла араласчатхан чіли, пірсі пірсін ас парыбызарға чоо сіренчеткенде. Мындағ туста хайдағ даа кізі пір орында сым одыр полбасчых. Сынап таа, піреезі, азах узына тура хонып, оңнығ ла аахтабинча, сығырбинча. Анаң олар, чиңіске кӧӧктірген оолағастың кічиҷегес пони адыҷағы соона халғанда, хайди матап, ачырғанып, хомзынчалар. Кічіг кӧрімніг алып аттарның седоктары 8 - 12 частығ оолағастар.
Чыылысхан чон пістің республикадағы саблығ чайаачы ӧмелерні сыбыра хазыр айа сабызынаң удурлап турған. Мында постарының пӧзік устарын «Айас» студия, «Саяночка» паза «Ынархас» теелбек ӧмелері паза пасхазы даа кӧзіткеннер. Хаҷан «Иренек Хан» кӧглеп пастабысханда, піреезі, аның солизі Юлия Тинникованаң хада ырлазып, одырчатхан орыннарында аар-пеер чайхалызып пастабысхан.
Анзы тиктең нимес. 9 сентябрьда уғаа алысхах кӱн полған. Пірееде наңмыр чаап килче. Анаң кӱн сустары кӧмес чылытча. Паза кӧрзең, топ-тоғылағас кічиҷегес пустар анда-мында сегірісклеп чӧрчелер. Ағаа хоза соох тан пасталыбысхан, прайзын трибуна чабии алтынзар кире сӱрген. Кӧмес чылынып-сегірісклеп алған соонда кӧрігҷілер пазох ла ипподром хырығлары хыринда пуухталыс парғаннар. Хайди тыстанып аларзың, хаҷан 10 аттың кӱзі чыылған кічиҷегес мотоцикллерге мӱн салған 8 паза 12 частығ оолахтар чарыс пастабысханда. Оларның азах меетте тохтирын улуғ частығ мотоциклисттер сағыпчатханнар. Спорт ветераннары, мотоцикллеріне мӱнібізіп, табырах ойладарында паза ырахха сегіртерінде постарының устарын кӧзіткеннер, хазыр айа сабыстарынаң тӧлег алғаннар.
ПАЗОХ АТТАР ХЫЛИИ
Аттығ сиденнер азыра сегіртер марығның узарадылғаны «Конкур дербизі» адалча. Аның марығ оңдайы илееде сидік арах. Сынап конкурның пастағы чардығында аттығ пӧзік сиден азыра сегіртерге киліскен полза, амды пір синде турчатхан нинҷе-нинҷе сиден азыра атты атыхтырарға килісчеткен. Прай чолның узуны 1000 метрге тиңнелче, аттарға 15 аймах сиден азыра сегірерге килісче. Пу марыға 16 седок сыххан.
Мында Хызылчардаң килген Анна Кравченконың айдас чидіглері чапсытхан. Ол - чоннар аразындағы класс-тығ спорт узы, тиксі Россия синіндегі аймах марығларның чиңісчізі. Че пістің мындағы ипподромда сыйых чох хал-ған - аның ады, ідӧк хылыхтанып, сиден азыра сегірерге хынмин салған.
Конкур марии тузында андағ изі чох кӧзідімнер кӧптелчеткені піреезін сағысха тӱзірткен: арса, сынап таа пістің мындағы ипподромда аттар чӱгӱрҷең чоллар тың аар? Аннаңар Ағбанда иртірчеткен ат чарызында аралазарға пасха регионнарның командалары килерге хынминчалар ба? Алай пасха хазналардаң алылған аттар мындағы чолларға сидік кӧнікчелер бе? Кӧзідімге алза, Хызылчарның командазында Германиядаң, Голландиядаң алылған аттар пар полтырлар.
Хайдағ даа чоллар, хайдағ даа аттар полза, марығда араласханнар санынаң чиңісчі табыларға ла кирек. Мында даа Хакасияның пазы Виктор Зиминнің Кубогын, диплом паза алтын медаль холға кирген кізі Анна Волкова пол парған. Ол - Хызылчардаң. Ікінҷі орын алған Анастасия Курмачева паза хола медальға турысхан Андрей Лойко, ідӧк Хызылчар крайынаңнар. Сыйыхтығ орыннарға турысхан седоктар санынаң Андрей Лойко ла спорт узына кандидат. Пасхазы спорт устары. Марығ ээлеріне пазох оң полбин парған.
Автор :
Анатолий СУЛТРЕКОВ Сомнар Максим АХПАШЕВТИ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде