ПІР КӰН ДЕЕ - ОЛ ЧУРТАС
30.01.2019
Хабарлар
Истегі олғаннар. Сизіктіг оолах, ырахтын сомға суурчатханнарын кӧр салып, холын кӧдірче.
Чир-суубыс мында пасталча. Асхыс аймаандағы Полтах аалның пӱӱнгі чуртазынаңар.
ПІС ПРАЙЗЫ ААЛДАҢ СЫХХАН ЧОНМЫС, АННАҢАР АНДАҒЫ ЧУРТАС ПОЛҒАНЫНЫҢ НА ЧӰРЕЕНЕ ЧАҒЫН. ТАҢ ЧАРИИНДА ПЕТУҒАСТАР ТАПСААНЫ, ІНЕКТЕР МӰӰРЕЗІ, ААЛДАҒЫ АДАЙЛАР ӰРІЗІ - ПУ ПРАЙ НИМЕ ГОРОДТА ЧУРТИРҒА, УЛУҒ МАҢЗЫТТА ПОЛАРҒА КӦНІК ПАРҒАН ДАА КІЗІНІҢ ЧӰРЕЕН ТИБІРЕТЧЕ, ЧЫЛЫТЧА. КІЗІ САХ МЫНДОХ ПОЗЫНЫҢ ТӦРЕЕН ААЛЫН, САҒЫССЫРАС ПІЛБЕС ОЛҒАН ТУЗЫН САҒЫСХА КИРЧЕ...
МЫНДА ПІСТІҢ ЧИЛЕГЕЛЕРІБІС, МЫНДАҒ ААЛЫҶАХТАРДА ПІСТІҢ ЧИР-СУУБЫС ПАСТАЛЧА. «ХАБАР» ГАЗЕТА ХАКАСИЯДАҒЫ ААЛЛАРНЫҢ ЧУРТАЗЫНАҢ ТАНЫСТЫРЫП ПАСТАПЧА. ХАЙДИ ЧУРТАПЧАЛАР ПІСТІҢ ААЛЛАР ПӰӰНГІ КӰНДЕ? ХАЙДИ ПАРЧА ОЛАРНЫҢ ЧУРТАЗЫ? НИМЕ АНДАҒЫ ЧУРТАҒҶЫЛАРНЫ САҒЫССЫРАТЧА АЛАЙ ӦРІНДІРЧЕ?
ИС АЛАЙ ПОЛТАХ?
Асхынах харлығ хысхыда аалның паза аның ибіркізінін кӧрімі хайдағ полчатханы аалдағыох чуртағҷыларға чахсы пілдістіг, неке. Хыриндағы чазылар хуур парып турчалар. Хай пірее чирлерде ле кӧртік тастал парған орыннар кӧмес ағарысчалар. Маллар паза хойлар даа анда уғаа истіг оттап чӧрчелер. Хуруғ сиихтас-сігеннер олаңай ла сорайысчалар нооза. Оларны туйғахтарынаң сығара хазар хар чоғыл, кӱс хорадылбинча. Кӱн хонарға читчетсе, маллар ідӧк пір дее сағыссырас чох суғатха инчелер алай чохтапчалар. Анаң чылығ хазааларынзар чол тутчалар...
Асхыс аймаандағы Полтах аалзар чидіп одырчатханыбыста, сах андағох, пір дее пасхалалбинчатхан, хоос харах алнында турыбысхан. Ибіркі чазыларда маллар паза хойлар чӧрчеткеннер. Хайзы-да, тосханҷа оттап алып, суғ ізерге маңзырапчатхан.
Полтах аал хыринда Ис суғ ахча. Ол андағ ла улуғ нимес. Сағысха кірче аал чӧбінің кнезі полған Руслан Чистыгашевтің хаңалчааны. (Тоғыс хоостыра аннаң хада кӧп хати чоох алызарға киліскен. Авт.) «Река Есь, а воды в ней нет» тіп хатхыртчаң ол пісті.
Хайдағ даа суғ позының оңдайын часхы туста кӧзітче нооза. Исте дее Ис суғ чонға хылиин кӧзідерге хынадыр. Уламох хатығ чухча суғ хыринда чурттығ чонға.
Тархын танығларын кӧрзе, хакас ааллар ӧӧнінде хастада орныхчатхан суғлар хоостыра адал парғаннар. Ис аалға андағох оңдайнаң ат пирілген.
Че орындағы чуртағҷылар, орта чоохтаза, Тӧӧ чиріндегілер, аны пос аразында «Первомай» тіп адапчалар. (Аны хоостыра хаңалчос таа пар нооза. - Авт.) Хазна пічіктерінде, тізең, Асхыс аймааның пу аалы Полтах тіп пазылча.
... Читтібіс піс пу ӱс аттығ аалзар. Асхынах харлығ хысхыда, ибіркі чазылардаң пасха, аалның кӧрімі ідӧк тың сіліг нимес. Туралар сохыр-сахыр ӧңніглер. Ээн, изел париғаннары кізінің кӧңнін уламох тӱзірчелер. Чазыт нимес, андағ туралар прай даа аалларда пар. Оларның тастал парғаннарының сылтаа полғанының на пасха...
Ағбаннаң сығара ойлат килген тимір адыбысты кирек орында тохтадыбыстыбыс.
ПӰӰНГІ САҒЫССЫРАСТАР ПАЗА ӦРІНІСТЕР
Полған на аалда «почтадаң даа артых тоғынчатхан» ууҷалар пар, олар пірее иб хыринда чоох-чаахнаң одырчалар - аалда ниме полчатханынаңар тылаас-хабарлар, тізең, хайдағ-да хайхастығ оңдайнаң оларда прай чыыл парчалар. Че хысхыда оларны хайди табарзың, соохта прайзы ибде одырча. Аннаңар пастап аал чӧбінзер парчабыс, аал чуртазын аал чӧбінің пазы хараанаң кӧріп алар ӱчӱн.
Танысчабыс. Ис аал чӧбінің пазы Елена Ивановна ЧИСТЫГАШЕВА (хыс фамилиязы - Казыгашева) позынаңар хысхачахти чоохтапча:
- Ирткен чылның ноябрьынаң сығара ла тоғын парим. Алында тоғынған Руслан Леонидович Чистыгашев минің апсаам полған. Тӧреем Ағбанда, ӧскем Пии аймаандағы Салғын аалда, анаң Хойбалда чуртаабыс. Ағбанда ӱгретчілер институдында ӱгренгем, че читіре ӱгренмин салғам -ирге парыбысхам. Руслан Леонидовичнең хоных тӧстееннең сығара мында 28 чыл чуртап парим, 1991 чылдаң сығара...
Елена Ивановна осхас хылии пик паза кӱстіг ипчілерге морсынарға ла халча. Ирі, киненге кіріп, чуртастаң ирте парыбысханда, ол холын тӱзірбеен - хада хонғанының тоғызын узарадарға, аның толдырылбаан сағыстарын чуртасха кирерге чаратхан. Полтах аал аның аалы пол парған нооза, мында ағаа полған на кізі чағын.
- Сурығлар кӧп, ӧӧнінде социальная сурығлар, - чоохтапча Елена Ивановна Полтах аалның пӱӱнгі чуртазынаңар. - Амғы туста піс Ипчілер чӧбін, тӧстеп, тоғындырыбысхабыс. Пістің аал чӧбінзер кірчеткен аалларда чуға чуртапчатхан сӧбірелер пар. Ол сӧбірелернең тоғыс апарчабыс. Аал чӧбінзер 9 аал кірче, улуғ арах тӧрт аалда Ипчілер чӧптерін тӧстеебіс. Ам ол тӧрт Ипчілер чӧбі тоғынча 9 аалға.
Киҷее ле мында Ипчілер чӧбінің чыылиин иртіргебіс. Чуға чуртапчатхан сӧбірелернің іҷелерін пеер хығырғабыс. Пістің хайдағ чуға чуртапчатхан сӧбірелер? Пар ипчі чон, хайзы ачығ суға тартылча, палаларын кӧрбинче. Че пар олаңай кӧп палалығ сӧбірелер. Піс оларны прайзын хайығда тутчабыс.
Арса, оларға хайдағ-да полызығ кирек полар. Сағыс тутчабыс халыхтарның орындағы пос устаан тӧстирге (ТОС). Ол ТОС тоғызына ӧӧнінде андағ чуға сӧбірелерні тартарға. Ол пос кӧңнінең апарылчатхан тоғыс, аның ӱчӱн чал ахчазы тӧлелбинче. Че олар, ибде ле одырбин, нименең-де айғазарлар, халыхтар чуртазына тартыларлар.
Полтах аалдағы Ипчілер чӧбінзер 12 кізі кірчеттір, Ис пилтірінде - тоғыс кізі, Таштып пилтірінде паза Сафроннарда - тӧртер кізі. Ипчілер чӧбінзер полған на организациядаң пірер кізі кирілтір: имнег амбулаториязынаң, олған садынаң, школадаң.
- Ідӧк кірчелер пенсионерлер, ӧткін ипчілер, кемнер аалның чуртазы ӱчӱн сағыссырапчалар, - чоохтапча полысчыларынаңар Елена Ивановна. - Пістің ипчі чон мағаа чахсы хабасча тіп таныхтирбын. Ипчілер чӧбінең устапча Алефтина Иннокентьевна Челтыгмашева, ол амды тынағда, мының алнында аал чӧбінде істенген, пастағы специалист полған.
Амғы туста прай даа муниципальнай пӱдістерге ағырсымнығ сурығ наа кирілчеткен сӧп-сап реформазы полча. Ис аал чӧбіне ол пӱӱнгі кӱнде ідӧк сағыссырастар ағылча.
- Піске ол сағам читкелек. Піди кӧрзе, ол реформа пір саринаң аал чӧбіне чахсы полызарчых, - сӧп-сап реформазынаңар сурыға нандырып, чоохтапча Елена Чистыгашева. - Пісті, муниципальнай пӱдістерні, сыныхтағ органнары чуртағӌылар сӧп-сапты чарадылбинчатхан орыннарзар тӧкчеткені ӱчӱн хатығлапчалар нооза. Штрафтар сал пирчелер, аал чӧбінің, тізең піди дее ахча чоғыл. Пу реформаҷа олар (региондағы операторлар. - Авт) прай сӧп-сапты сығара тартыбызарчыхтар. Пу саринаң анзы уғаа чахсы.
Че пасха сарин алза, тарифтер най ла пӧзік. Пістің аал чуртағӌыларына ол кӧп ахча. Ноға? Пістің пар сӧбірелер, хайзылары пала ахчазына ла чуртапчалар. Сағын кӧріңер, пала ахчазы айда пір палаа 200 салковай, аның 120 салковайын, тізең ай сай сӧп-сап ӱчӱн пирібізерге килізер. Аннаң пасха чарытхы ӱчӱн тӧлирге, палаларны азырирға кирек. Ол тарифтерні тӱзірбезелер, пістің аал чуртағӌылары аны тӧлеп полбастар, ӧдістерге тың кір парарлар. Амғы туста чарытхы даа ахчазын тӧлеп полбинчалар, мында, тізең сӧп-сап ӱчӱн ахча хозыл парар. Сағам ол ниме піске читкелек, че чидерӧк.
Елена Ивановнаның кӧрізінең, сӧп-сап суриин пасха оңдайнаң пӧккен ползалар, иділген тоғыстың хорадығларын кӧре, чонға сала ниик поларчых. Кӧзідімге, тариф турғыс саларчыхтар - пір машина нинҷее сых парча оларның? Аал чӧбі пазының чооғынаң, аалның сӧп-сабын Асхыстағы полигонзар тартчаң пір машина (20 тонна) амғы чӧптезігҷе 9 муңҷа салковайға тур парча.
- Кӧзідімге, ит саларчыхтар піди: 9 муң салковай - пір машина, - сағыс-кӧрізінең ӱлесче аал устағҷызы. - Пістің аалда пір айға ікі машина сӧп-сап чыыл парды, 18 муң салковай пол парча. Ол 18 муң салковайны ӱлебізерҷіктер пістің чуртағчыларға: 1 муң артиинаң кізі. Пол парарчых 20-че салковай пір кізее. Иділген тоғыс хоостыра тӧлеп турарға, олаңай тӧлег чіли ай сай нимес. Андада чон сыданарчых, мындағ тарифтернең тізең аалда чуртапчатханнарға тың аар полар.
Аалның ӧріністіг киректерінеңер чоохтаза, Полтах аал улуғ пайрамға тимненчеттір.
- Пістің аалға пӱӱл 100 чыл толча, ам Аал кӱнін чайғыда иртіреріне тимнен парчабыс, - ол танығлығ киректеңер чоохтапча Елена Ивановна. - Паза ағаа хоза пістің аал чӧбіне тӧстелгеннең пеер 95 чыл толар.
Ікі танығлығ кӱнні пір кӱнде таныхтирлар. Пайрамны июньда иртірерге пӧгінчелер. Кӧп аалчы поларына ізенчелер. Хайди иртірерін, тізең, амох сағынарға кирек нооза. Аннаңар аал чӧбін улуғ, че олох туста хынығ паза ӧріністіг тоғыс сағыпча тиирге чарир. Аал чӧбінің пазы Елена Чистыгашева мында ағаа аалның Ипчілер чӧбі паза наа тӧстелер ТОС чахсы хабазарлар тіп ізенче. ТОС тӧстелеріне, тізең, аал устағҷызы пір дее ікінҷілебинче: аның чооғынаң, аалдағы ипчілер, ТОС тӧстеп, аймах гранттар ахчазына аалның кӧрімін чахсыландырар сағыснаң «кӧйібіскеннер». Іди дее полар, «ипчілернің сағызына пірее ниме кір парза, аны алыстыр полбассың» тіп сағын салғам пос алынча. Сағынған сағыстары чуртасха кирілзін тіп алғирбыс.
ХЫЗЫЛ ПЛОЩАДЬТА
Чох, Москвадағы нимес. Полтах аалда андағ орама пар! Ноға аның аразынча пас чӧр килбечең?..
Машинадаң сых килдібіс. Сомҷыбыс, аппарадын холға алып, тоғызын пастирға тимненібісті. Паза ла кӧрзебіс, суғ алчатхан ирен сырайын чазырыбысты. (Харын, флягазын тасти тизібіспеен. - Авт.)
- Изеннер! Ноға пістең іди хорыхчазар? - пастыр килдібіс ол ирензер.
- Изеннер! Хынминчам сомға суурынарға. Амох пасхазы килер суғ аларға. Оларны сомға суурып аларзар, - тимір ідізін табырах толдырып, аар хаңааҷаан сӧӧртирге тимненібіскен ол. Сырайын чазырған кізі ады-солазын хайдаң чоохтир. Че танызарға хынмаан ирен орамадағы колонкадаң суғны малларына тазыпчатханын, ибіндегі суғ парыбысханнаңар искір пирген.
Чоохтирға кирек, Полтах аалда суғ алчаң андағ орыннар полған на орамада пар. Олар тирең сабылыхтар, аннаңар суғ парбинча. Чыл тооза тазирға чарир.
Хызыл Площадь орамада хайиим колонка хыриндағы ээн туразар салылған. Ол олаңай ла тураа тӧӧй кӧрінминче. Истегілер анда ниме орныхханын чахсы пілчелер. Килген кізілерге, тізең, хайди даа чарыт пирерге кирек.
«Мының алнында анда мылча полған. Соонаң садығ туразына айланған. Хайдағ-да туста пекарня ит кӧргеннерӧк. Амды ол хуруғ турча», - чоохтап пиргеннер орамада тоғасхан аал чуртағҷылары.
Ачырғастығ, че пӱӱнгі кӱнде прай ниме ахчанаң палғалыстығ. Аның ӱчӱн чахсы тураларға даа ээн турарға килісче.
Ис аалдағы «Кӱніҷек» олған сады пуох орамада орныхча. Аннаң Татьяна Ильинична Казагашева устапча. Пӱӱнгі кӱнде андар 32 пала чӧрче. Пастағы группазар 1,5 - 3 частығлар кірчелер, ікінҷізінзер - аннаң улуғлары. Че хай пірее занятиелер аймастырылып таа иртірілчелер.
Ис аалдағы школа алнындағы ол ӱгредіг учреждениезінзер кіре салдым. Кӧрзем, пулуңда кічиҷек хызыҷах одыр салтыр. Позы алынҷа ниме-де чоохтан парча.
- Изеннер! - айландым мин андар.
- Изеннер! - нандырған ол хакас тілінең.
Ноға мында одырчазың тіп сурғам аннаң, че ол сым полыбысхан. Андада садтағы олғаннарның кӱнӧрте узучаң тузы полтыр. Воспитатель палаларны орғаннарзар чатырчатхан. Арса, ол хызыҷах, узирға хынмин, іди пулуңда чазыныбысхан ?..
Кухняда чиис пызырчаң устар хайынысчатханнары кӧрінчеткен. Ниме тимнепчеткеннерін олған садына толдыра чайылчатхан татхыннығ чыс хоостыра піліп аларға чарир полған. Олар ікі час пазынаң усхунар палаларға тадылығ халазахтар тимнепчеткеннер.
Орғаннарында чатчатхан оолах-хызыҷахтар ол чысха узуп таа полбиныбысханнар. Воспитатель Фаина Топоева, оларзар кіріп, нымахтар ла хығырарға маңнанминчатхан. Ана олох мині чалахай удурлаан.
Фаина Топоева Ис аалдағы олған садында 1985 чылдаң сығара тоғын парир. Амғы туста аның холында 3 - 6 частығ палаҷахтар. Группазы «Порчоҷахтар» адалча. Таныхтирға кирек, Фаина Павловна олғаннарны позы пасчатхан кибелістер хоостыра хакас тіліне ӱгретче. Ол кічіг палалар тіліне килістіре кибелістерін алынҷа тетрадьтарға чыыпча. Мындағ чайаачы воспитательдеңер алынҷа пазарға кирек тіп санапчам. Аннаңар, аарлығ хығырығҷылар, кӧмес сағып алыңар. Улуғ опыттығ воспитательнең піс сынап уғаа чапсых чоох апарғабыс...
Анаң олған садынаң чолыбыс Ис аалдағы Хызыл Площадь орамазындағы имнег амбулаториязынзар салылған.
ХАЗЫХ ЛА ПОЛЗА...
Аал істінде хайдағ-да улуғ арах пӱдіріге орта пол парғабыс, ол Истегі имнег амбулаториязы полтыр. Андар кіріп, кабинеттең сыхчатхан ах халаттығ чиит хыснаң танысчабыс. Чиит хыс амбулаторияның имҷі-терапевті полтыр - Тарина Александровна Майнагашева (хыс фамилиязы - Чистобаева). Тарина Александровна Томсктағы имнег университедін тоостыр, аны тоосхан соонаң пеер тоғысха кӧстег хоостыра ызылтыр.
- Минің тӧреен-ӧскен чирім Асхыс аал полча, - чоохтапча чиит имҷі. - Чуртапчам анда, пеер тоғысха чӧрчем. 2014 чылдаң сығара тоғынчам, че, итсе-де, ікі хати декретте поларға маңнанғам. Амбулаторияның ӧӧн имҷізі Николай Николаевич Сагалаков полча, имҷі-стоматолог.
Истегі имнег амбулаториязында ідӧк фельдшер-акушер Любовь Егоровна Топоева паза фельдшер-педиатр Ксения Сергеевна Чочиева тоғынчаттырлар. Чиит имҷінің чооғынаң, оларның тоғызы кӱннің сай маң чохта иртче. Тоғыс кӧп, пірееде орай иирде ле ибзер нанчалар. (Итсе, чиит имҷі ам даа декрет отпускында полтыр, аннаңар пасхазының хыринда ол сала ирте наныбысчаттыр.)
- Аалда ӧӧнінде улуғ частығлар чуртапча, аға-ууҷалар, - аалның пӱӱнгізінеңер чоохтапча Тарина Александровна. - Кемнің-де ханы кӧдіріл килче алай тӱс парча, хайзы-да сахар диабедінең ағырча. Пірееде инфаркттар, инсульттар даа пол парча. Мындағ ниме пол парза, пастағы имнег полызиин пиріп, сах мындох табыраанҷа Асхыстағы имнег туразынзар ысчабыс.
Имҷілернің сынап таа уғаа маң чох тоғыс, чоохтазығ тузында телефон сығдыри тӱсті - Тарина Александровна айланған кізінің чооғын ситкіп исче, анаң хайдағ-да чӧптер пирче.
Піс килген кӱнде обедке теере ле имҷі-терапевтсер 10 кізі айлантыр. Че ол сан кӧп нимес тіп чоохтапча имҷі-терапевт, пірее кӱннерде хай-хай кӧп кізі айланчаттыр. Аннаң пасха, ағырчатхан кізілернің иблерінзер хығыртығлар хоостыра чӧрчебіс тіп чооғын тоосхан имҷі-терапевт.
Истегі имнег амбулаториязында чылығ - таң чахсы одынчалар, таң мындағы имҷілернің чахсы хайии піди чылытча. Че тасхар сығарға кирек, аал аразында, арса, піреезіне учурирбыс...
ТЫНАҒ ПАЗА ТОҒЫС ТУЗЫНДА
Людмила Казагашева Россия почтазының Ис аалдағы пӧлиинің устағҷызы полча. Ағаа піс, садығ туразынаң ибінзер парчатханда, тоғас парғабыс. Піс пу аалда пятницада полғабыс. Хайди чарыт пирген Людмила Ивановна, почта пӧлии неделяда ӱс ле кӱн тоғынчаттыр:вторникте, четвергте паза субботада. Аннаңар ол тоғызынаң пос тузында ибдегі киректерін идібізерге маңзырапча. Ол санда чіҷең ниме ал саларға.
- Минің алты пала. Улии 18 час толдыр салған. Ағбанда Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінде ӱгренче. Тӧрт пала школаа чӧрче, иң кічии - олған садынзар. Пістің полған на кӱн тӧӧй иртче тиирге чарир. Иртен прайзы ибдең сығыбысчабыс. Улуғлары школазар чол тутчалар, мин, кічиин олған садынзар апар салып, тоғысха маңзырапчам. Тынағ тузы полза, нандыра ибзер парчам. Аалдағы кізее ибде итчең ниме табыллача нооза, - чоохтап пирген Людмила Ивановна.
Аның хада хонғаны Асхыс поселокта пилорама тутчатхан идінҷекте тоғынча. «Аннаңар хысхыда одыңнаң сидіксіністер чоғыл. Ағаа чал ахчазына килістіре ағас пирчелер. Хара тасты тоғынып алған ахчаа садызып алчабыс», - хосхан Ис аал чуртағҷызы.
Надежда Алексеевна Албутованаң, тізең, садығ туразы хыринда чоох алысхабыс. Піс аннаң тоғыс хоостыра таныспыс. Ӱр тус тоғаспаан кізілер иң пастап «Киректер хайди?» сурығнаң удур-тӧдір айланғабыс.
Надежда Албутова Ис аалдағы Культура комплексінің устағҷызы полча. Аның хайиинда ідӧк Ис пилтіріндегі, Таштып пилтіріндегі клубтар. Ирткен чылларда истегілер культура учреждениелеріне кирек оборудование аларына грант утханнар. (Анаң аппаратура турғызылған кӱнде піс устағҷы кізінең танысхабыс. - Авт.) «Пӱӱнгі кӱнде Ис пилтірінде ле иргі оборудование, пасхазында прай наа», - искірген тоғыс аразындағы тынағ тузында ибзер париған устағҷы.
Ис аалдағы Культура туразы аал чӧбінең, библиотеканаң хада пір турада орныхчалар. Истегі азых тигір алтындағы музей тоғынҷыларына андох орын пиріл парған. «Улуғ тураны хысхыда чылыдарға уғаа сидік. Аннаңар чыл сай соохха тоңарға киліс ле парча», - хосхан ол, анымҷохтасчатханда.
Хайдар-да ойлат парир, ады-солазын
сурарға даа маңнанмаабыс.
7-чі класс ӱгренҷізі Владислав КАРАМЧАКОВ..
Хайдар париғаннаңар сурғанда, «Ағбанзар грек-рим кӱрезінҷе марығларға» тіп нандырған. Тӱрчедең машина ойлат килген, ол андар одырыбысхан.
Полтах аал чуртағҷызы Алексей ТАБУРЧИНОВ хулунағын «прогулкаа» сығар килтір.
Полтах аалның чуртағҷызы Борис Васильевич БОРГОЯКОВ. Аның ӱлӱзінецер піс алынҷа пазарбыс.
Автор :
Александра КАРАМЧАКОВА, Альберт ТОЛМАШОВ. Сомнар Дмитрий СУНЧУГ АШЕВТИ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы