ХОЙЛАР ХЫРЫҒАРЫНА ЧАХСЫ КӰННЕР ТУРЧА
16.07.2021
Хабарлар
Аал хонии. Боград аймааның Чоғархы Чорба аалында Олег Балгазиннің хониинда хойларны хырыхчалар
ПӰӰЛ ХАКАСИЯДА ХАНДЫХ АЙЫ НАҢМЫРЛЫҒ ПОЛҒАННАҢАР, ХОНЫХТАР ХОЙЛАРНЫ ХЫРЫХПААННАР. ОТ АЙЫНДА, АЙАС КӰННЕР ТУРЫБЫСХАНДА, КРЕСЕН-ФЕРМЕР ПАЗА ПОС ХОНЫХТАРЫ ХОЙЛАРНЫ ХЫРЫХЧАЛАР. ОЛАРНЫҢ САНЫНДА ОЛЕГ БАЛГАЗИННІҢ ХОНИИ. ПУ НААДА АНДА ПОЛ КИЛЕРГЕ ӰЛӰС ТӰСКЕН.
- Хандых айында наңмырлар чағаннаңар, хойларны хырых полбаабыс. Оларны айас кӱнде хырығарға киректелче, ізігде олар чахсы тирлепчелер, тӱк чахсы хырығылча. Пӱӱл хырыхчаң тус пір айға чылдырыл парған даа полза, анзынаң хойларға хомай полбас. Ам піс хойларны даа, хурағаннарны даа пір саңай хырығыбызарбыс. Пастап хурағаннарны орғах айында хырығарға пӧгінгебіс, - теен Олег Балгазин.
Хоныхта 750 пас ине хой, 200 пас тӧлеге, 702 пас хураған саналча. Пу син хойны хырығарға тус илееде кирек.
Олег Балгазин хойларны 2000 чылдаң тудып пастаан, Киров аалдаң 34 пас садызып алған, неделя пазынаң 22 хойны пӱӱрлер тут салғаннар. Кӧместең хойларның саны ӧс парған. Олар асхынах арах полғанда, фермер оларны позы хырыхчаң, амды хой хырыхчаңнарны чаллапча.
Хойларны кем хырыхчатханын піліп алар ӱчӱн, хазааларзар пастырғабыс. 600-че пас хой пиктегде турча, оларның кӧбізін хырығыбысханнар. Хойларны ікі ле кізі хырыхча, пасхазы, ӱс кізі, оларны тударға полысча паза тӱкті хаптапча. Хой хырыхчаң Сергей Сафьянов оолғы Евгенийнең хада пу хоныхсар чыл сай кил парчалар. Ікі кӱн чарымға ікӧлең 700 хойны хырығыбысханнар.
- Пір часха 20 хойны хырығыбысчабыс. 9.00 частаң 14.30 часха теере 100 хой хырығыбысхам, оолғым - кӧп арах. Киҷее мин 100 хой хырых салғам, оолғым - 120. Піс Чапаев аалдаңмыс, кӱннің пеер килчебіс. Чоғархы Чорбазар 8.00 часха чидіп алчабыс, Олег Балгазиннің ибінде машинабысты арғыс салчабыс. Ол пісті турлағзар ағыл килче. 9.00 часта тоғынып пастапчабыс. Хойларны совет тузында сығарылған МСУ-200машинканаң хырыхчабыс.
Олег Балгазиннің хониинда тоғынарға хынчабыс. Мында тоғынҷаң чахсы оңдайлар, полысчылар пар. Столовайда хаҷан даа азыранып аларға чарир, - теен Сергей Сафьянов.
Ол 40 чыл хой хырығарынаң айғасча. Пу кирекке аны хой хырығарынҷа Хызылчар крайының чемпионы, тиксі Россия марығларының араласчызы, Хакасияның пір хати нимес чиңісчізі полған Александр Конгаров ӱгрет салған. Совет тузындох Сергей Сафьянов Аршаннардағы «Коммунизмзер чол» совхозта ӱгреніп алған. 1988 чылда Алтай аймаанда хой хырыхчаңнарның мариинда чемпион полыбысхан.
Амғы туста Сергей Сафьянов, хазнаның аймах регионнарынҷа чӧріп, хойлар хырыхча. Аның бригадазына 8 - 10 кізі кірче. Улуғ хоныхтарда хойларны бригаданаң хырыхчалар, 1500 пас хойға теере хоныхтарда - Евгений оолғынаң хада. Пӱӱл хой хырыхчаңнар Хызылчар, Алтай крайларында пол килгеннер паза пістің републиканың хай пірее хоныхтарында тоғынғаннар. Хосхар айының халғанҷы кӱннерінде хойларны хырығып пастааннар. Хакасияда хандых айында наңмырлар чағаннаңар, хой хырыхчаңнар Алтай крайынзар тоғынарға парыбысханнар. Хой хырығарына чахығлар аймах орыннардаң кірчелер. Пасха регионнарзар парчатсалар, чол хорадығларын чаллапчатхан кізі тӧлеп пирче. Сергей Сафьяновха 40 чыл аразына аймах оңдайларда тоғынарға киліскен. 10 чыл мының алнында хосхар айында Кемеров облазында 20 градус соохта хойлар хырыххан. Пірсінде Тувада хуу чазыда хойларны хырығарға киліскен. Алтай крайында чӱзе наңмырда тоғынған.
Ам Хакасияда хой хырыхчаң тус хыызында парча, хырыхчаңнар чидіспинче. Аннаңар Сергей Сафьяновха кӧп чахығ кірче. Олег Балгазиннің хониинда тоғынып алған соонда, ол пос хоныхтарынзар хойлар хырығарға парарға пӧгінче. Пӱӱл Сергей Сафьянов 2500 - 3000 хой хырығыбысхан. Хой хырығарынаң пасха, ол пӱдірігнең айғасча. Ідӧк Пиидегі катанкалар итчең цехнаң хада-пірге тоғынча - хой тӱгін таап пирче. Катанкаларға кӱскӱде хырыххан хойларның алай хурағаннарның тӱгі чарапча. Сергей Сафьянов пимокатнай цехха андағ тӱкті таап пирерге полысча. Аның оолғы Евгений - пабазының чахсы полысчызы. Ол читі чыл мының алнында пу кирекнең айғас сыххан. Евгений мебель фабриказында істенче, чайғыда, отпуск алып, пабазынаң хада хойларны хырыхча.
- Пабам мині кӧп нимее ӱгрет салған анзы чуртаста туза полча. Амғы чииттер хой хырығарға аар тіп сағынчалар. Че мағаа пу тоғыс сидік пілдірбинче. Хойларны хырығар ӱчӱн чайғыда отпуск алып аларга кӱстенчем, - сағыстарынан ӱлесче Евгений.
Ол хойлар хырығарының хай пірее чазыттарынаң ӱлескен. Хырыхчатхан туста хой хыймырабасха кирек. Аның идіндегі хай пірее орыннарынзар пасса, ол пір дее хыймыран полбинча. Евгений хойның ол точкаларын чахсы пілче, оларны ағаа пабазы кӧзіт пирген.
Пір кӱнге Евгений иң кӧп 150 хой хырығыбысхан. Амды ол пабазының рекордын, кӱнде 174 хой хырығыбысханын, ас парыбызарға сағынча. 2018 чылда Евгений Хызылчар крайында хойлар хырыхчаңнарның мариинда чиңіске турысхан. Анда 40 азыра кізі араласхан.
Олег Балгазин пылтыр хой тӱгін Ағбан пилтірі посёлоктағы «Сибвул» ООО-зар сатхан. Ол туста 1 килограмм тӱк 9 салковайға турған. Пӱӱл «Сибвул» ООО хой тӱгін 12 -15 салковайға садысча. Фермернің чооғынаң, хойлар хырыхтырарына илееде ахча парыбысча. Тӱкті сатхан ахча ол хорадығларны чаппинча. Хурағаннарның тӱгін Пиидегі катанкалар итчең цехсар садыбысча.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде