ХАКАС ТІЛІБІС НАА СӦСТЕРНЕҢ ПАЙЫЗЫН
08.09.2021
Хабарлар
4 сентябрьда - Хакас тілі кӱнінде. Пайрамнығ кӱнде республиканың прай даа муниципальнай пӱдістерінде хакас тіліне чарыдылған мероприятиелер ирткеннер. Ағбанда, тізең, С.П.Кадышевтің адынаң культура кінінде хакас тілін паза культуразын хайраллирына хозым итчеткен улусты таныхтааннар
СУББОТА - ТЫНАҒ КӰНІ. ТАСХАР ЧЫЛЫҒ, АЙАС... КУЛЬТУРА ТУРАЗЫНЗАР ХАКАС КИП-АЗАХТЫҒ, ЧАЗАҒЛЫҒ ПАЗА ЧАХСЫ КӦҢНІЛІГ ЧОН ИРТЕЕЗІНЕҢ ЧЫЫЛЫЗЫП ПАСТААН. КІННІҢ ФОЙЕЗІНДЕ В.М.ТОРОСОВТЫҢ АДЫНАҢ ХАКАС КНИГА ИЗДАТЕЛЬСТВОЗЫНЫҢ ТОҒЫНҶЫЛАРЫ ПАЗА ЧАЙААЧЫЛАР ТУРАЗЫНЫҢ ПИСАТЕЛЬЛЕРІ ХАКАС ТІЛІ УЧЕБНИКТЕРІН, МЕТОДИКА ЛИТЕРАТУРАЗЫН, СӦСТІКТЕР КӦЗІДІГЕ СЫҒАРАРҒА ТИМНЕНЧЕЛЕР. УЧЕБНИКТЕР СТОЛҒА СЫЫСПИНЧАТСАЛАР ДАА, ИПТІГ САЛЫБЫССА, ПРАЙЗЫ КӦРІНЕР. ЧОН ПІЛЕРГЕ КИРЕК НООЗА, ХАЙДАҒ ХАКАС ТІЛІ УЧЕБНИКТЕРІ ПАР ХАКАСИЯДА. ОЛАРНЫ КӦРІП, ОЛҒАННАР ХАКАС ТІЛІН ӰГРЕНЕР ӰЧӰН, ХАЙДАҒ КӦП УЧЕБНИК СЫҒАРЫЛЧА ТІП САҒЫСХА ТӰСЧЕЗІҢ!
Мына пайрам пасталыбысты. Сценадаң чыылған чонзар Хакасия пазының орынҷызы Ольга Пономарева айланча. Ол чооғында тілге пасха хан тіллерінің сӧстері удаа кірчеткенін таныхтаан. Анзы орта сизіндіріг. Піс хакас тілі ӱчӱн кӧп сағыссырапчабыс, аны хайраллап халарға кӱстенчебіс. Че тирең сағын кӧрзе, орыс таа тілін англия сӧстері «кірлепчелер». Пасха хан тіллерінің сӧстері Интернеттең сыхчатпастар ба. Чооғында Ольга Игоревна, минің кӧрізімнең, уғаа орта сизіндіріг иткен, хаҷан хакас тілін пайыдардаңар таныхтаан:
- Хакас тілі чуртир паза тилир ӱчӱн, республикада пос тілінең кӧп кинде сығарарға, спектакльлар турғызарға кирек. Тілібіске наа сӧстер кирерге кирекпіс! Ирткен паза пу чыл республикада Хакас тілі паза Хакастарның алыптығ нымағына чарыдылған чыллар чарлалған. Пу тустаң пасти хакастарның сағызында тӧреен тілге кӧріс алызарға кирек тіп сағынчам. Олар, аннаң чоохтазып, тілні пайытсыннар, улуғлазыннар. Уғаа ӧріністіг, хаӌан Хакасияда хакас класстары азылча. Іди пӱӱл 1 сентябрьда тоғынып пастаан ӱс школаның ікізінде хакас класстары азылған - ол Ағбандағы 31№ паза Ағбан пилтірі аймаандағы Чапаевтегі школалар (залдағылар айа саапчалар. - Авт.).
Ағаа хоза олған садтарында хакас тілін ӱгренчеткен группалар тӧстелче. 2019 чылда хакас тілі республиканың 76 олған садында иртірілген полза, пу чылда 90 азыра! Мынынаң Хакасияның правительствозы хакас тілін тилідерін тохтадарға сағынминча. Піс хакас группаларын паза класстарын мыннаң мындар даа азарбыс (залдағылар пу искіріге айа сапханнар. - Авт.).
Танығлығ кӱнде хакас тілін хайраллирына паза тилідеріне хозым итчеткен тоғынҷыларны таныхтааннар. Андағлар илееде полған. Іди «Хакасияныщ істеніс сабланызы» медальнаң таныхтатхан Н.Г.Доможаковтың адынаң национальнай библиотеканың тоғынҷызы Марина Аева. Хакасия пазының алғыстас пічиине турысханнар Надежда Барандаева (Тоғыр чул аалдағы школаның директоры), Инна Тодинова (Хакас радиозының хабарҷызы), Евгений Чаптыков («Хакасия» телевидениезінің телеоператоры), Юрий Челтыгмашев («РТС» телекомпанияның хабарҷызы), Валерий Боргояков («Читіген» театрның артизі), Анна Бурнакова («Кӱн чахайағы» ансамбльның устағҷызы), Мария Чертыкова (ХГУ-ның наука тоғынҷызы) паза даа пасхазы.
Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің кнезі Владимир Штыгашев чооғында республиканың ағырсымнығ сурығларын искірген. Аның чооғынаң, Хакасияа имҷілерні паза хакас тілі специалисттерін, ол санда ӱгретчілерін, тимнирге кирек. Ідӧк ол, Хакасия пазының орынҷызы Ольга Пономареваның сағызын узарадып, хакас тілінің таңдағызын таныхтаан.
- Айланчам хакас тілі специалисттерінзер, ученайларзар паза ӱгретчілерзер. Піске хакас тілін алғыдарға кирек. Андар наа сӧстер кирілзін. Орыс тіліндегі сӧстерні хакас тілінең хайди адирға? Кӧзідімге, «Интернетті». Пу сӧсті хакас тілінең чарыт пирер ӱчӱн нинӌе-нинӌе сӧс киректелер. Андағ полбасха кирек. Пу паза даа пасха сӧстер прай даа тілде пар, нӧӧс хакас тілінең килістіре сӧс табылбас?! - танығ иткен Оӧркі Чӧп кнезі Владимир Николаевич.
Ол ідӧк хакас тілін хайраллирына паза тилідеріне улуғ хозым итчеткен тоғынҷыларға алғыстас пічіктерін читірген. Іди таныхтатханнарның санында Ольга Усольцева (Ағбан городтың ӱгредіг управлениезінің пастығы), Евгений Араштаев (Асхыстағы лицей-интернаттың директоры), Лариса Челтыгмашева (Хакасияның тархын, литература паза наука істезігліг институдының наука тоғынҷызы), Светлана Чанкова (Хакас радиозының редакторы). Алынҷа таныхтирға сағынчам «Хакас чирі» газетаның социальнай пӧлиинің хабарҷызы Татьяна Тютюбееваны. Ол ідӧк Оӧркі Чӧптің алғыстас пічиине турысхан. Ол редакцияның пӱкӱлее ӧмезінең хада газетада наа сӧстер пӱдізіне улуғ хозым итче.
- Тӧреен тілібіс чуртир, тилир ӱчӱн піс, хакас чон, нандырығлығбыс. Хакас тілі кӱні чуртасха киріліп, алғым таныхталчатханы орта кӧстег. Ӱлгӱ чоннаң хада республиканың ікінҷі хазна тілін тилідерге аймах оңдайлар таапча. Пістің тілібіс сіліг. Чон кӧп чӧрчеткен орыннарда чииттер хакастапчатханын сыбыра исчем, аннаңар чӱреемде оларға поғдархапчам. Мині Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің алғыстас пічиинең таныхтааннар. Аның ӱчӱн «Хакас чирі» газетаның ӧӧн редакторы Радион Дмитриевич Сунчугашевке улуғ алғызым читірчем. Иң пурнада ол минің тоғызымны кӧрче паза паалапча. Чуртазымда чахсы кізілер тоғасчатхан паза хада тоғынарға килісчеткен ӱчӱн тың ӧрінчем, - таныхтаан чооғында Татьяна Евгеньевна.
Таныхтирға кирек, «Хакас чирі» газета чоннаң сыбыра тіл алысча. Ол прай ибіркіні хакас тілінең адапча, наа сӧстер сығарча, таныхтапча. Ідӧк ол пістің тілібісті алғытча.
Республиканың Улуғлар чӧбі ідӧк хакас тілін тилідер тоғысты маңнаныстығ апарчатхан улусты таныхтаан. Іди Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаков «Чахсы киректер ӱчӱн» орденнең сыйыхтатхан, алғыстас пічиинең «Хакас чирі» газетаның корректоры Алёна Тодозакова паза даа пасхазы, хайзылары ӱгредігде, культурада хакас тілін тилітчелер.
«Благодарение» полызығлығ фонд Хакасияның ӱгредіг, хазых хайраллиры паза культура киреенде істенчеткеннерге сыбыра ахчалығ сыйых тимнеп салча. Алынҷа хайығ айландырча хакас тілі ӱгретчілеріне. Хакас тілі кӱніне удур полызығлығ фонд ідӧк улуғ нимес акция иртірген. Ол Хакасияның кӧп палалығ читі сӧбірезін республиканың «Хакас чирі» газетазына тикке пазындыр салған.
4 сентябрьда, тізең, «Благодарение» аймах сфераларда істенчеткен улусха ідӧк алғыстастығ пічіктер паза ахчалығ сыйыхтар тимнеп салған. Іди фондтың сыйиина турысханнар Ағбандағы «Дашенька» олған садының воспитательі, школа алнындағы организацияның иң чахсы ӱгретчізі Сарима Тюренева, «Чон кӧглері» ансамбльның хормейстері Ираида Карачакова, «Ӱлгер» ансамбльның артизі Юрий Шалгынов.
Пайрамнығ кӱнде С.П.Кадышевтіщ адынаң культура кінінің чайаачы ӧмелері чыылған чонға улуғ нимес концерт кӧзіткеннер. Таныхтирға кирек, республикада Хакас тілі кӱні 2017 чылдаң таныхталча. Аның пастағҷызы «Хакас чирі» газетаның ӧӧн редакторы Радион Сунчугашев полча. Ол 2015 чылда Асхыс аймаанда ирткен хакас тілін паза культуразын хайраллирынҷа тоғысчы группаның чыылиинда иң пастағызын Хакасияда Хакас тілі кӱнін таныхтирдаңар сағысты искірген.
Автор :
Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде