Іҷе-пабамның ады – школа тархынында
12.04.2024
Хабарлар
Сомда: 1982 чыл. Палғандағы ортымах школа. Пастағы рядта сол саринаң ӱзінҷізі – орыс тілі паза литература ӱгретчізі Юлия Исаевна Угдыжекова (Миндибекова), оң саринаң ікінҷізі – школа устағҷызы, физика ӱгретчізі Никодим Петрович Угдыжеков
Піске пасчалар. «Минің ӱгретчім паза ӱгредіг кӧстегҷім» марығның пічіктерін пирчебіс
Полған на школаның поғдархазы аны тоосхан ӱгренҷілері, анда тоғынған паза тоғынчатхан улуғ пілістіг ӱгретчілері полча. Палғандағы ортымах школаның тархынын кӧрзе, мыннаң сыххан ӱгренҷілер аразында кӧп имҷі, ӱгретчі, пӱдірігҷі, архитектор, инженер, мал имҷізі паза даа аймах профессиялығлар пар. Оларнаң пілістерінең ідӧк пӧзік ӱгредігліг, хыйға ӱгретчілер ӱлескеннер, чуртаста орта чол табарына кӧніктіргеннер. Андағ ӱгретчілернің санына кірчелер минің іҷем Юлия Исаевна Угдыжекова (Миндибековтар хызы) паза пабам Никодим Петрович Угдыжеков.
Олар, Ағбандағы ӱгретчілер институдын тоозып, істеніс чолын 1964 чылда Асхыс аймаандағы Ӧӧк пилтіріндегі ортымах школада пастааннар. Іҷем орыс тілі паза литература уроктарын апарған, пабам, тізең, физиканы.
1966 чылда пабам, чиит ӱгретчі, школа устағҷызына турғызылған. Ол туста чағынғы ааллардағы олғаннар Ӧӧк пилтіріндегі школада ӱгренҷеңнер, ол санда Палған аалдаң. 1968 чылда ікі палалығ чиит сӧбіре Ӱс чул аалзар кӧс парыбысхан. Анда ідӧк школада тоғынғаннар, олох предметтерні апарғаннар. Че 1970 чылда, тай іҷем ағырыбысханнаңар, оларға Сыр аалзар кӧзібізерге киліскен. Олох чылда Палған аалда пасталығ школаа хоза тура пӱдірілген, анда сигіс чыллығ школа азылған, пабамны аннаң устирға турғысханнар. Школа устағҷызына, ӱгретчілерге, ӱгренҷілерге, іҷе-пабаларға улуғ тоғыс идерге киліскен. Школада ікі смена полҷаң. Пабам Палғандағы сигіс чыллығ школаның пастағы устағҷызы полча.
Аалда чурт пӱдірілгелектеңер, іҷем паза пабам кӱннің сай Сырдағы ӱгренҷілернең хада грузовиктіг Палғанзар тоғысха чӧрҷеңнер. Олар иртен иртӧк парыбысчаңнар, орай иирде ибзер айланҷаңнар. Пісті, харындазымны паза мині, тай іҷем паза тай ағам кӧрҷеңнер. Соонаң на, чурт пирілгенде, піс Палған аалзар кӧс парыбысхабыс.
Пабам школанаң 1975 чылға читіре устаан, анаң физика ӱгретчізі полып істенген, аймахта пу предметче пӧзік пілістіг ӱгретчее саналҷаң. Анаң 1988 чылдаң 1993 чылға теере ағаа пазох школанаң устирға киліскен. Пабам ӱгретчі, ідӧк устағҷы поларға чайалған кізі тіп сағынчам. Ол кізілернең ниик чоох алысчаң, чахсы пілісчең. Тастынаң хатығ кізее тӧӧй, сынында, тізең, нымзах чӱректіг, кізее айаачы полған. Сағыста халған, хайди пабам иртенӧк, школазар маңзырап, прай нимені сыныхтабызып, олғаннарны удурлаҷаң. Пірее пала школаа килбин салза, позы алай ба класс устағҷызы ӱгренҷінің ибінзер пар килҷеңнер. Пір паланы даа хайығ чох артыспаҷаң. Ӱгретчілер ол сын кізі полғанын, сидік алай таластығ сурығларны орта пӧгібісчеткенін ам даа таныхтапчалар.
Іҷем Юлия Исаевна пістің школада отыс азыра чыл орыс тілі паза литература ӱгретчізі полып тоғынған. Мин ідӧк аның холында ӱгренгем.Іҷемнің уроктары хаҷан даа хынығ иртчеңнер. Орыс поэттернің кибелістерін, писательлернің чайаачы тоғыстарын учебниксер кӧрбин чоохтаҷаң. Ӱгренҷілер аның уроктарына хынып чӧрҷеңнер. Ол полған на ӱгренҷінең иптіг чоохтасчаң. Іҷем «азых» уроктар пирҷең, пірееде кабинетте пос орын даа чох полҷаң, анҷа кӧп ӱгретчі аның уроктарына кил парҷаң. Пір ле хати нимес аның ӱгренҷілері орыс тілінҷе олимпиадада сыйыхтығ орыннар алҷаңнар. Школа тоосхан соонаң ӱгренҷілері аны ундутпаҷаңнар: удаа кил парҷаңнар, алғыстарын читірҷеңнер. Амыр хылыхтығ, паарсах, абахай, сылағай, иптіг чоохтығ – андағ халған ӱгренҷілернің сағызында минің іҷеҷеем.
Піс школадаң ырах нимес чуртаҷаңмыс, школаның прай кӧзенектері орайға читіре чарыҷаңнар: ӱгретчілер класстағы нимес тоғысты апарҷаңнар, хоза занятиелер иртірҷеңнер, олимпиадаларға, спорт марығларына тимненҷеңнер, ідӧк аалның халых чуртазында араласчаңнар. Школа толдыра чуртаснаң чуртаан, ам даа ідӧк.
Нинҷе ӱгренҷее олар пик піліc пиргеннер, хыныстарын читіргеннер, орта чолға киргеннер – санап таа полбас. Ӱгренҷілер, тізең, аарласнаң, улуғласнаң нандырҷаңнар. Іҷе-пабамның пастағы ӱгренҷілері амды постары даа улуғлан парғаннар, че оларның омалары хаҷан даа сағыста халғаннар, хаҷан даа чылығ сӧстернең олардаңар чоохтапчалар.
Улуғ ачырғасха, іҷе-пабам изен нимес. Че олар хаҷан даа піске кӧзідім поларлар. Мин удаа олардаңар палаларыма чоохтапчам – хайдағ кізілер полғаннар, хайди тоғынғаннар, хайдағ сыйыхтар алғаннар. Оларның уғаа кӧп сом халған, пірееде, оларны хати-хати кӧріп, олған тузымзар «чорыхха» пар килчем.
Школа соонаң минің алнымда сурығ турыбысхан: хайдар ӱгренерге парарға? Имҷі профессиязы кӧңніме кіргенӧк, іҷе-пабам чіли ӱгретчі поларға сағынғамох. Пабамның чӧбінең ӱгретчі чолын таллап алғам, амды тӧреен школамда 30 азыра чыл хакас тілі паза литература ӱгретчізі полып істен парчам. Пылтыр пуох школазар минің чеенім Регина Александровна Угдыжекова, оол туңмамның очы хызы, айлан килген, ол математика паза информатика ӱгретчізі полча. Минің хызым Юлия Паткачакова ідӧк ӱгретчі тоғызын таллап алған, ол, Минсуғдағы культура паза искусство колледжін тоозып, МХК ӱгретчізі специальнозын алып алған. Амды ӱгредиин аннаң андар узарадарға сағынча. Ізенчем, аға-ууҷазының аттарына турыстыра кізілер поларлар, ідӧк пӧзік чидіглерге чидерлер, ӱгретчі адын поғдархап ал чӧрерлер.
Сом сӧбіре архивінең
Автор :
Татьяна Паткачакова (Угдыжекова) Пуланнығ кӧл аал
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
