Форум. Хакасиядағы ортын профессия ӱгредiг учреждениелерiнiң паза школаларның ӱгренӌiлерiн пос киреен азарға, пастағы хаалағларны идерге чочынмасха хығырғаннар

Ирткен чылда Хакасияда чиит идiнӌектернiң клубы тöстелген. Аннаң пос киреенең айғасчатхан Наталья Кикоть устап парча. Клуб араласчылары, чииттернi пос киреенең айғазарға кööктiрiп, аймах чыылығ-тоғазығлар иртiр турчалар. Пу наада олох клуб ортын профессия ӱгредiг учреждениелерiнiң паза школаларның ӱгренӌiлерiне Чиит идiнӌектернiң форумын иртiрген. Анда чииттерге пос киреен пастирынӌа аймах-пасха чöптер пирiлген. Оларны пiр ниме пiрiктiрген: пос сағызын чуртасха кирерге чочынмасха!

– Ӱгренӌiлер, сiрернi позымның паза Хакасия пазы Валентин Коноваловтың адынаң удурлапчам! Форум пicтiң республикада иртчеткенi, чиит идiнӌектер пiрге тудынчатханы – пiске уғаа кирек. Пу тоғыснаң айғасчатхан ӱчӱн, чиит идiнӌектер клубына улуғ алғыс. Идiнӌек поларға оой нимес, уламох хаӌан чиитсiң, олох туста ӱгренчезiң. Ол туртухпинчатхан, чалтанминчатхан оол-хыстарның на килiзер, неке, кем пос сағызын толдырар ӱчӱн прай кӱзiн саларға, оңдай табарға тимде. Форум араласчыларына идiнӌек чолын таллирға, республикаа туза ағыларға алғапчабыс. Хыйғаӌах полыңар паза алнынзар ла хаалаңар! – таныхтаан Хакасия пазының орынӌызы Богдан Павленко.

Наталья Кикоть Хакасияның чиит идiнӌектер клубының öткiн араласчыларына паза клубнаң хада тоғынчатханнарға алғыстас пiчiктерiн читiрген. Оларның кöбiзi форум араласчылары алнында чоох тутхан. Iдöк алғыстас пiчиине Хакасиядағы «Минiң пос киреем» кiннiң устағӌы орынӌызы Татьяна Бизюк паза пос киреене хабасчаң кiннiң устағӌызы Екатерина Эклер турысханнар.

Форумны спикерлер узаратханнар. 21 частығ Олег Кудеевский Ағбанда теелбек школаларын азыбысхан. Чиит оол пос киреен хайди пастааннаңар паза пастағы хаалағларда нимее хайығ айландырарға киректелчеткенiн чарыт пирген. Ööн сағыстар: чахсы пiлчеткен кирекке тöстенерге, ол синiң чайаачы, пос туста хынып айғасчатхан кирекнең палғалыстығ полза – иң килiстiре полар.

– Мин тöрт частығдаң сығара теелбекнең айғас парим. Пiрсiнде позым ӱгредерге сағыныбысхам. Мағаа 15 час полған. Килiстiре зал таап алғам, аны полған на иирге суурарға чарир полған. Ол туста зал пiр иирге 400 салковай турған. Таныхтирға кирек, ол даа ахча минiң чох полған. Арғыстарыма теелбек урогын иртiрербiн тiп чарлағны ыс пиргем. Пастағы урокка 100 салковай паа турғыс салғам. Ол кӱн урокка 20 азыра кiзi килген. Кемнiң кöңнiне кiрген, ол аннаң андар чöрерге чаратхан. Хайди кöрчезер, мин пастағыох кӱнде парыстығ халғам.

Че аннаң андар хай-хай сидiк. Прай сурығларны пöгерiнде кiзiнiң пос киреене киртiнчеткенi, аны пiлчеткенi паза сағызын толдырарға прай кӱзiн саларға тимдезi полысча паза алнынзар хаалирға кӱс пирче. Сыдамах тудынғаны олох кирекнең айғасчатханнарнаң тиң турарға, азынада сананғаны, тилiс оңдайларын паалап пiлгенi орта чарадығлар аларға полысча. Че мынзы даа пос киреенең айғазарына прай кирексiнiстер нимес. Аннаң пасха, идiнӌекке ахчаны орта санап пiлерге кирек: полызығларның, ниме-нооның паазын, хорадығларны паза парыстарны.

– Идiнӌектер удаа постарына чал ахчазын санирға ундут салчалар, – чарытча паза пiр спикер Ирина Воронкова. Ол бухгалтер полызығларынаң айғасча. – Пастағы хаалағларны итчетсе, кöбiзi, паалар пöзiк турғызылза, ниме-ноо алай полызығ кирексiнiснең тузаланмас тiп чочынча. Че прай хорадығларны чаппинчатхан пос киреен пос кирее тиирге сидiк.

Анзынаң чаразарға чарир. Аннаңар чииттерге пос киреенiң «калькуляциязынаң» айғазарға арғаастанмасха чöп пирiлче. Ахча саниры сидiк пiлдiрчетсе, хоза даа ӱгренерге чарир.

Чииттерге паза пiр тузалығ чöп: пос киреен пос адына ла санға турғыс турарға алай, хада тоғынчатхан арғыстар пар полза, пiрiгiс тöстирге. Андада олар Вероника Симкив чiли сидiксiнiстерге кiрбестер. Ол позы мебель салонын азып алған, ол кирекнең айғасхан, че пос киреен арғызының адына санға турғыс салған. Олар хоных хон салғаннар. Хада чуртапчатханда, паза пiр садығ туразын азыбысханнар. Че анаң чарылыс парғаннар. Мына мында чиит идiнӌек алӌаазына урунған: ирi пiр садығ туразын аның адынаң хада садыбысхан. Ипчiзi, тiзең, iкiнӌi садығ туразында ол атнаң тузаланар правозын чiдiр салған. Амды ол чарғыда садығ туразының адын позы сағын тапханын киречiлепче.

Чииттер пӱӱнгi кӱнде идiнӌектерге ахчалығ хабазығ читiрiлчеткен орыннардаңар пiлiп алғаннар. Анастасия Данилованың искiриинең, амғы чииттернiң сынында уғаа алғым оңдайлар пар. Ахчалығ гранттар чииттерге, чонға тузалығ пос киреене, туризмнең айғасчатханнарға, ниме-ноо сығарчатханнарға, фермерлерге читiрiлче. Прай искiрiгнi «Минiң пос киреем» Хакасия кiнiнiң сайтында (мойбизнес19.рф) таап аларға чарир.

Форум араласчылары тöрт час пос киреенеңер чоохтасханнар, тузалығ искiрiглернең ӱлескеннер. Чииттерге оларның тiлiнең пос киреенеңер чоохтаанда, хайди идiнӌек полыбызардаңар ол чолны иртчеткен оол-хыстар чарыда искiрчеткенде, залда одырған ӱгренӌiлер аразында нинӌе-де кiзi пос киреен азарға тимде полған. Iзенербiс, пу форум соонаң пiрее дее чиит оол алай хыс пос киреенең айғазып пастир.

Сом Дмитрий Сунчугашевти