Чирні чахсыландырар оңдайлар
31.05.2024
Хабарлар
Михаил Побызаков, Роман Некрасов, Сергей Труфанов, Алексей Дьяченко
Аал хонии. Л.Р.Кызласовтың адынаң национальнай чир-суғ ӱгренҷең музейде чирлерні чахсыландырарына паза удобрениелернең орта тузаланарына чарыдылған наука-практикалығ конференция ирткен
Анда Сибирьдегі федеральнай округтың агрохимия устаныстарының, Россияның удобрениелер сығарчатханнарның ассоциациязы, Д.Н.Пряшниковтың адынаң агрохимия институдының кізілері араласханнар. Россияның аал хонии министерствозының ӧзімнер ӧскірері, химизация паза ӧзімнерні арачылир департаменттің директоры Роман Некрасов, Россияның национальнай агрохимия пірігізінің президенті, химия наукаларының докторы Михаил Овчаренко аарластығ аалҷылар санында полғаннар. Ідӧк Хакасия пазының орынҷызы Михаил Побызаков, республиканың аал хонии паза ас-тамах министрі Сергей Труфанов, Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің аал хонии политиказынҷа, ас-тамахча паза чирнең тузаланарынҷа комитет кнезі Алексей Дьяченко араласханнар.
Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрі Сергей Труфанов наука-практикалығ конференцияны асхан:
– Пӱӱнгі конференцияда аал хонии промышленнозындағы чидіглерні, пӱӱнгі кӱндегі технологияларны паза ӧзімнерні ағырығлардаң арачылаҷаң оңдайларны ӱзӱрербіс. Ол чӧптер прай даа хыраҷыларға паза ниме-ноо сығарызынаң айғасчатханнарға туза полар.
Піс Хакасияда сығарылған хой паза мал идінең поғдархапчабыс. Мында сығарылған ит тиксі хазнаҷа пӧзік синде паалалча. Хакасия улуғ нимес аал хонии регионы полча. Чыл сай таарығ чирлерінің сині ӧсче, піске тилир оңдайлар пар.
Сергей Труфановтың таниинаң, Хакасияда аал хониинаң айғасчатханнарның 70 %-і мал ӧскірче, пасхазы тоңастығлар таарыпча паза чир тамаан салча. Борщ ӱгрее киректелчеткен прай даа чир тамаа (муксумнаң пасха) республикада ӧскірілче. Амды муксумны ӧскірер кӧңніліг хоныхтар пар, че ӱрені чоғыл.
Хакасия пазының орынҷызы Михаил Побызаковтың чооғынаң, Россия президенті Владимир Путин алынҷа тиліс программалығ 10 регионны адап пирген, хайзыларының санына Хакасия кір парған. Аны хоостыра Хакасияның экономиказы тилізіне чыл сай 1 азыра миллиард салковай пирілер. Аал хонии, тізең, экономиканың ӧӧн чардыхтарының пірсі полча.
Роман Некрасов наука-практикалығ конференцияда аал хонииның халғанҷы чыллардағы тилізінеңер искірген. 2022 чылда пістің хазнада 157 миллион тонна тоңастығлар чыылған, 2023 чылда – 144,9 миллионҷа тонна. Пылтыр чағбан хайахтығ ӧзімнер чыырынҷа (29,9 миллион тонна) паза теплицаларда чир тамаан ӧскірерінҷе рекорд турғызылған.
– Минераллығ удобрениелер чайарынҷа, чирлерні чахсыландырарынҷа пӧгінні толдырары піске ле нимес кирек. Піс таңдағы тӧлібіске чахсы чир артыс пирерге кирекпіс. Хайдағ ӧзімнерге хайдағ удобрениелер килісчеткенін, оларны хайдағ туста паза хай син чайарға пілерге кирекпіс, – таныхтаан Роман Некрасов.
Россияның аал хонии паза ас-тамах министерствозының ведомство учреждениелерінің тоғызын хайығда тутчатхан пӧліктің пастығы Владимир Чагин Сибирьдегі федеральнай округтың субъекттерінде удобрениелер хайди тузаланылчатханнаңар искірген.
Сілкер айының 15-ҷі кӱніне СФО-ның субъекттері тиксі 245 муң тонна удобрение ал салғаннар, анзы кирексініс синінің чарымызына ла тиңнелче. 2018 чылдағызынаң тиңнестірзе, Сибирьдегі федеральнай округтың субъекттері минераллығ удобрениелерні 3 хати кӧп тузалан сыхханнар. Улуғ хырлас айынаң сілкер айының 15-ҷі кӱніне теере удобрениелер чайарынҷа план 89 % толдырыл парған. Хакасияда пӱӱл 3,2 муң тонна удобрение чайылған паза план 80 % толдырыл парған. Хызылчар паза Алтай крайлары, Иркутск паза Новосибирск областьтары удобрениелер чайарынҷа планнарын азынада толдырыбысханнар.
2024 чылның сілкер айынаң сығара 2025 чылның хандых айына теере Россияның аал хонии паза ас-тамах министерствозы удобрениелер чайарынҷа наа план чарадыға алған. Аны хоостыра пістің регионда 10 муң азыра тонна удобрение чайыл парарға кирек. Удобрениелер алып алар оңдай ползын тіп, Россияның монополиядаң тоғыр устанызы минераллығ удобрениелернің паазын хайығда тутча, удобрениелер таарлирынҷа квоталар пирілче.
Владимир Чагиннің чооғынаң, Сибирьдегі федеральнай округтың субъекттерінде пір гектар чирде ортымахти 38 килограмм алай прай хыраларның 60 процентінде минераллығ удобрениелер чайчалар. Хызылчар крайы минераллығ удобрениелернең тузаланарында прайзының алнында. Анда пір гектар чирге 67 килограмм удобрение чайчалар, чирлернің 70 процентінде удобрение чайыл парған. Кемеров облазында пір гектарға 59 килограмм минераллығ удобрение килісче, Хакасияда – 32 килограмм.
Томск облазы органическай удобрениелер чайарынҷа прайзының алнында – пір гектарға 3,4 тонна удобрение. Че хыраларның 18 процентінде ле пу удобрениелер пар. Тиксі хазнада пір гектарға 1,6 тонна органическай удобрение чайчалар алай чирлернің 9 процентінде. Хакасияда пір гектарға 200 килограмм (хыраларның 3 проценті) органическай удобрение чайылча.
– Сибирьдегі федеральнай округта 400 муңҷа тонна удобрение чайылча, 856 муңҷа тонна минераллығ удобрение чайыларға кирек. Хакасияда чылда 17 муң тонна удобрение чайар орнына, 3,3 муң тонна чайчалар. Республикада минераллығ удобрениелернең тузаланарын 5 хати ӧскірібізерге кирек.
Піс ідӧк минераллығ удобрениелернең тузаланчатханының иң чахсы кӧзідімнерін таап алғабыс. Сибирьдегі федеральнай округтың прай субъекттеріндегі хоныхтар таниинаң, азоттығ сӱзӱнніг удобрениелернең (КАС) тузаланғаны ӧзімнер сығызын чахсыландырча. «Аршановское» ООО, КАС-32 удобрениенең тузаланып, пір гектардаң 64 центнер пуғдай паза 68 центнер ас чыып алған. Хакасияа пу уғаа чахсы кӧзідіг.
Новосибирск облазында, КАС-ха хоза сера микроэлементтіг удобрениелерні чайып, пӧзік чидіглерге читчелер.
2019 чылдаң сығара тоңастығлар таарылчатхан чирлерде минераллығ удобрениелернең тузаланары ӧсче, че 2021 чылдаң сығара тоңастығлар сығызы хызырылча. Минераллығ удобрениелернің тузазы тӱcчеткені таныхталча. Аннаңар сорттарға паза ӧскірҷең оңдайларға хайығ саларға кирек. Хакасияда сӱзӱнніг удобрениелер паза микроудобрениелернең кӧп тузаланарға кирек. Республиканың хыраларында чайылчатхан удобрениенің 9 проценті ле сӱзӱнніг удобрениелерге килісче. Ӧзіс стимуляторлары удобрениенің тузазын ідӧк чахсыландырча.
Чирні чахсыландырарынҷа Хакасияа мындағ чӧптер пирерҷікпін: агрохимия сыныхтаа салтарларынҷа, минераллығ удобрениелер синін санап саларға, бобовайларны кӧп арах ӧскірерге (30 % читіре), чайчатхан удобрениелернің 20 % сӱзӱнніг ползыннар, чыл сай 5 муң гектар чирде органическай удобрениелер чайарға, – теен Владимир Чагин.
Наука-практикалығ конференция ікі кӱн ирткен. Пасха регионнардаң килген аалҷылар республиканың танығлығ чирлерінде пол килгеннер.
Роман Некрасов наука-практикалығ конференция хоостыра сағызынаң ӱлескен:
– Хакасияда ӱр нимес тус полып, аал хонии, аалдағы чон чуртазы тилізі ӱчӱн сағыссырапчатхан кізілерні кӧрдім. Аннаңар Россияның аал хонии паза ас-тамах министерствозы республикада аал хонии ниме-ноо сығарызын тилідер оңдайлар тілирге кирек. Піс чахсы алызығларны кӧрчебіс. Республика минераллығ удобрениелернең тузаланарын ӧскірче. Че ол киректелчеткен синнең асхынах. Аннаңар президент турғысхан пӧгіннерні (аал хонии ниме-ноо сығарызын 25 %-ке ӧскірерін) толдырыбызар ӱчӱн, пу тоғысты узарадарға кирек. Аал хониин прай синде тилідерге. Мал ӧскірерінде чахсы азых кирек. Чахсы мал азиин пилетир ӱчӱн, ӧзімнер ӧскірерін тилідер оңдайлар тӧстирге. Аннаңар республикада ӧзімнер ӧскірері тилізе, мал ӧскірері дее тилир.
Сом Альбина Чистогашевани
Автор :
Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
