Хакасиядаңар пасха чоннарға чоохтирға кирек
05.06.2024
Хабарлар
Алтай аалның хыринда орнығар гидроаэродромның проекті
Тиліс чолынҷа. Инвестициялар регионның тилізіне улуғ хозым итчелер. Инвесторлар полызиинаң наа тоғыс орыннары тӧстелче, ниме-ноо сығарызы тиліпче, наа хоных кӧрімнері азылча, бюджетке налогтар кірчелер
Аннаңар халғанҷы туста регионнар ӱлгӱлері инвесторларнаң тоғысты алғыдарға, постарының чирлерінзер кӧӧктірерге кӱстенчелер. Оларға налог тӧлиріне ӧнетін оңдайлар кирчелер, орынны алай ба пӱдірігні арендаа пирчелер, пічіктерні тимнирге полысчалар. Хакасияда андағ инвесторларның пірсі «Экспедиционный центр Сибирь» ООО полча.
Cибирь экспедиция кіні
Компания 2022 чылда тӧстелген. Аның устағҷызы паза ээзі Максим Баёв полча. «Экспедиционный центр Сибирь» ООО-ның тоғызының ӧӧн кӧстее туризмнең палғалыстығ. Аның республикабыста чуртасха кирілчеткен улуғ проекті – Алтай аймааның Алтай аалы хыриндағы гидроаэродром. Ӱр ниместе ол орнығар орыннаң самолет пастағы учуғызын толдырған.
Максим Михайлович ідӧк «Аэромакс» ООО-ның ээзі полча. Учух чӧрчеткен аппараттарны тыхтирынаң паза сыныхтағда тударынаң айғасчатхан компанияның пӧліктері Москвадаң пасха ӱс регионда тоғынча. Кічіг авиациянаң организация 2010 чылдаң айғасча. «Аэромакс» – улуғ предприятие, ол килкім самолеттарны, вертолеттарны сыныхтапча, тыхтапча. Тоғынҷылар санында учух чӧрчеткен улуғ аппараттарны тыхтап полчатхан инженерлер пар.
Максим Баёв
Максим Михайлович позы Хакасияда тӧреен-ӧскен. Хайди ол таныхтапча, «Экспедиционный центр Сибирь» ООО-ны олар ӧнетін Ағбанда тӧстееннер. Налогтар регион бюджедінзер тӧлелер, мындағ оңдайнаң предприятиенің тилізі тиксі Хакасияа туза полар. Ӧӧн гидроаэродромны республикабыста тӧстир сылтағларның пірсі – аның Алтайнаң, Тыванаң, Хызылчар крайынаң хырығлары пір. Хакасия пу регионнарның ортызында пол парча. Самолеттар 1600 километр оортахха учухчалар, тохтаан орында заправка идіп алҷаң оңдай полза, хоза 1600 километр ырахха учуғарға чарир. «Піс кӧні учух чӧрбинчебіс, кічіг дее, улуғ даа авиацияда андағ ниме чоғыл. Піс туристтерге тағларны кӧзідерге кӱстенербіс, чайғызын Шира кӧлдегі «Сад камней» базада одыр турарбыс, оларнаң чӧптезіг пар. Пӱӱл мин прай ол маршруттарҷа учух пар килем, сананыстар толдырыбызарбын. Ідӧк Пілӧде тохтирға чарир», – ӱлесче сағыстарынаң Максим Баёв.
Хакасия – Алтай – Тыва – Хызылчар крайы
Самолеттар ал чӧрер турист маршруттары тӧрт регионны піріктірерлер тіп кӧрілче: Хакасияны, Алтайны, Тываны, Хызылчар крайын. Кӧзідімге, чорых Алтай Республикадағы Телецкай кӧлдең пасталар. Анаң гидросамолет, Таштып, Асхыс аймахтарында Ағбан суғда тохтап, Алтай аймаанзар чит турар. Туристтер аразында мындағ полызығнаң тузаланарға сағынчатхан кізілер пар, піссер андағ айланыстар тӧреміл кірчелер тіп чоохтапча компанияның устағҷызы.
Асхыс аймаанда туристтерні «Казановка» музей-заповедниксер ал чӧрерге пӧгінгеннер, ідӧк анда «Кӱг» тынағ комплексі пар. Музейде пол киліп, чорыхты узарадарға маңнанминчатсалар, анда хонып аларға тохтап турарлар. Анда самолетха одырарға килістіре орын пар осхас. Максим Баёв «Кӱгде» тӧрт кӱн чуртаабыс, прай ибіркізінҷе чӧр килгебіс тіп чоохтапча. «Соонаң андар вертолеттығ учух чӧргем. Казановтаң ырах нимес чапсых орын пар – Сахчах тағ, анда тохтаҷаң орын тимнирге чарир. Ол уғаа сіліг чир. Паза пір хайығ тартчатхан тағ Таштып аймаанда пар. Аның ӱстӱнде кӧні ачых пар. Андар хысхызын даа чӧрерге чарир. Саналығ самолеттар харзар даа одырчалар нооза. Туристтерге мыннаң Хакасия пасталча тіп чоохтирға чарир», – ӱлесче сағыстарынаң Максим Михайлович.
Мындағ оңдайнаң туристтер Хакасияның тағларынаң танызып пастирлар, улуғ суғлар тӧріпчеткен орыннарны кӧріп, чазылығ чирлерзер чол тударлар, соонаң Шира аймаандағы кӧллерзер парарлар. Прай ол нимелерні хус учуғызы синінең кӧріп аларға чарир. «Экспедиционный центр Сибирь» ООО хыриндағы суғ пар прай базаларнаң тоғынарға тимде. Суғ чох таа, че улуғ база полза паза ол компанияа узуны 600 метр, самолет одыр полар чир пирзе, аннаң даа хада тоғынар оңдай табылар. Суға одыр полчатхан самолеттың чоон тегілектері парох, аннаңар ол кӧні чирзер одырча, асфальт таа кирек чох полчаттыр. Хысхызын андар саналар турғызыл парчаттыр, андада хайдар даа одырарға чарир осхас. База тоғынҷыларына самолет одырар чолны, анда килкім тастар полбазын, сӧп-сап чайылбазын на тіп, хайығда тударға киректелер.
Тиксі алза, пасха-пасха маршруттар тимнелер. Ағаа хоза, самолеттығ учухчатса, хайдағ кӱн турчатханын кӧрерге кирек. Кӱн алысхах нооза, аннаңар чорых чолын алыстырыбызарына тимде поларға кирек. Кӧзідімге, пеер Алтайдаң тағлар азыра учух килчетсе, кӱн хоостыра Хакасияда одырар оңдайлар чох полза, Сойан тағларын азып, Тувазар парыбыс турарлар. Анда компаниянаң тоғынчатхан ікі орын пар, оларның пірсі «Аржаан» ибіҷектер комплексі. Тынанҷаң орында ідӧк тыва чонның культуразынаңар, кибірлерінеңер чоохтапчалар.
– Кізілер Хакасиядаңар пілбинчелер, аннаңар республикабыстаңар чоохтап пирер сағыстар пар. Амғы туста экотуризм ӧткін тиліпче, регионнар культуразынаң чағын танызарға сағынчатхан кізі кӧп. Республикабыс аалҷыларын, культура, тархын хумартхыларынзар ал чӧріп, Хакасияның культуразынаң, кибірлерінең таныстырар пӧгін тутчабыс. Пу тоғысты пастир паза тилідер ӱчӱн, піске аймахтар устағ-пастаанаң хада-пірге тоғысты апарар оңдайлар табарға кирек, ідӧк піснең хада тоғынарға тимде базалар, кізілер киректелчелер, – таныхтапча ол.
Пӧгіннер, проекттер
Компания килчеткен чылда чапсых проектті чуртасха кирерге пӧгінче. Аны хоостыра республиказар пасха хазналардаң нинҷе-де съемка иртірҷең ӧме килері кӧрілче. Олар Хакасиядаңар фильм суурарлар. Ол чорыхтың программазын тимнирге кирек. Пу сағыстарны толдырар ӱчӱн, Максим Баёв хада тоғынарға тимде турбазаларны тілепче.
Пӱӱл, тізең, прай ниме килісчетсе, Агафья Лыкова чуртапчатхан тайға саринда одыр кӧрерге сағынчалар. «Пісті андар хаҷанох хығырчалар, піс вертолеттығ ізіг хара суғларзар учух чӧргебіс. Амды самолет одыр полар килістіре орыннарны кӧр кӧрерге пӧгінчебіс. Сағам пілбинчем, килізер бе, киліспес пе. Пілдістіг, Агафья Лыковазар кӧп чонны тарт чӧрерге чарабас, аннаң хада, кӧзідімге, киртінізінең палғалыстығ сурығларнаң, тың тоғазып аларға сағынчатхан на кізілерні ал чӧр турарбыс. Ӧӧнінде туристтерні ізіг хара суғларзар ал чӧрербіс», – чоохтапча Максим Баёв. Тиксі Хакасияны алып алза, мында кӧп чапсых, хынығ ниме пар.
Пір маршрутча ікі дее, ӱс тее самолет учуғар тіп кӧрілче. Аннаңар чорыхха ӧменең дее сығарға чарир полар. Самолеттар пістің хазнада Самара городта сығарылчалар. Олар пастап частниктерге ле пӱдірілҷеңнер, амды оларны авиалесоохранаа идерлер. Наа проектче кічіг самолеттар арығларны хадарар пӧгіннерні толдырарлар. Хонҷых Хызылчар крайында улуғ национальнай парк пар. Анда ӧрттер сығыспазына улуғ хайығ айландырчалар, чир-чайаанны хадарчалар. Хакасияда заповедниктер парох, оларны ідӧк хайраллирға кирек.
Хакасияда аймах кӧрімніг гидросамолёттар полар
– Амғы туста хазна политиказы Россияда сығарылчатхан самолеттарнаң тузаланарына кӧстегліг. Мыннаң мындар чир-чайаанны хайраллирына самолеттарны тартар тоғыс Байкал, Ыраххы Восток саринзар тарадылар. Хакасияда чазылар, тайғалар, тағлар, кӧллер пар. Сыныхтағлар иртірілген соонаң прай искіріглер Москвазар ызылар, анда кирек чарадығлар алыл турар. «Аэромакс» ідӧк геологоразведканаң тоғынча. Хайдағ даа экспедиция ползын, піс, аны алып, хада чӧрчебіс. Ямалзар учуғарға кирек полза, Ямалзар учухчабыс, кииктерні санирға кирек полза, оларны санапчабыс. Пӱӱнгі кӱнде прайзы даа кічіг самолеттарның тузазы улуғ тіп салтарларға килче, – чоохтапча М.М.Баёв.
Максим Михайлович Хакасияда гидроавиациянаң палғалыстығ туризмні пандемия алнындох тилідерге сағынчатхан. Че ковид сығыс килгені аның пӧгіннерінзер алызығлар кирібіскен. Хайди ол таныхтапча, пандемия тузында учуғыстар толдырчатханнар аразында «Аэромакс» тоғынарға халған кӧп нимес компаниялар санында. Амғы туста «Экспедиционный центр Сибирь» ООО-ның алнында орындағы ӱлгӱлернең, турист комплекстерінең хада-пірге тоғынарынаңар чӧптезіп алар пӧгін турча. Ідӧк Максим Михайлович ХакНИИЯЛИ-наң тоғынарға сағынча. Ученайлар Хакасияның ызых чирлерінеңер, кибірлерінеңер, чозахтарынаңар чоохтап пиреріне ізенче. Орындағы кізілернің чуртас оңдайларын улуғлиры – пістің ӧӧн кӧстеебіс тіп искірче компания устағҷызы.
Сағынчам, мындағ улуғ проект чуртасха киріл парза, Хакасиядаңар пілерге сағынчатхан кізілернің саны хозылар. Орындағы даа туризмнең айғасчатхан идінҷектерге наа ондайлар азыларҷых. Арса, пола-пола Хакасияны Абхазиянаң алҷаастабиныбызарлар.
Сомнар М.М.Баёвтың архивінең
(Хакасия правительствозы, национальнай паза территориальнай политика министерствозы хабазиинаң сығарылған)
Автор :
Татьяна Кыштымова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
