Ööркi Чöп сессиязы. Республика ӱлгӱлерiнiң туразында Хакасияның сигiзiнӌi хығыртии Ööркi Чöбiнiң 13-ӌi сессиязы ирткен

Табығлар салтарлары

Республика Ööркi Чöбiнiң кнезi Сергей Сокол, сессияның тоғызын азып, ӱртӱн айында ирткен табығлардаңар алынӌа чоох апарған. Аның салтарларынаңар искiрiп, ол «Единая Россияның» паза КПРФ-тың пiрге кандидады Николай Шульгинов Хакасиядаң Хазна Думазынзар табылғанын алынӌа таныхтаан. Россияның энергетика министрi полған кiзiнi амды Хазна Думазының энергетикаӌа комитедiнiң кнезiне таап алтырлар. Пiлдicтiг, пiстiң республикада чарытхы сетьтерi тың иргiлен парғанын Николай Шульгинов пос хараанаң кöрген. Аннаңар ам республиканың иргi чарытхы оборудованиезiн нааӌылирға пiстiң депутадыбыс федеральнай кiннең чахсы хабазарына iзенiс пар.

Сессияның кӱн суриина сығарылған сурығларны ӱзӱрер алнында, парламенттегi партия фракцияларының устағӌыларына сöс пирiлген. Iди Ööркi Чöп кнезiнiң орынӌызы Михаил Молчанов позының чооғын Иосиф Сталиннiң «Прай нименi кадрлар пöкчелер» сöстерiнең пастаан. Аның чооғынаң, полған на алынӌа сурығны специалисттер пöгерге киректер. Экология сурығларына теелiп, ол чир-чайаан паза экология министерствозын критикаа тартхан. Iдöк ол спорт министрi Сергей Кочан пос алынӌа ла Сергей Карамчаковтың хумартхызына чарыдылған тиксi Россия синiнде иртiрiлчеткен олаңай кӱресче марығны иртiрбестеңер чарадығ алыбысханынаңар чоохтаан. Пу марыға прай чирлердең, хырығ озаринаң даа спортсменнер чыылысчалар, Хакасияны турнир сабландырча.

Михаил Молчановха депутат Олег Иванов хозылған, олар пу сурығны Хакасия пазының орынӌызы Богдан Павленкоға пиргеннер.

КПРФ фракциязының устағӌызы Григорий Назаренко Пригорсктағы киректердеңер чоох апарған. Анда чарытхы ӱзiрiлген сылтаанда поселок чылығ даа, суғ даа чох хала партыр. Iдöк ол республикада туризмнi тилiдер сурығларны кöдiрген.

«Единая Россия» партия фракциязының устағӌызы Ольга Городкова «Аэросити» компаниянаң чöптезiг тохтадылғаннаңар искiрген. Амды сöп-сап тартарынаң правительство тöcтеен «Экопарк» компания айғазар.

Халыхтар палатазы

Кӱн суриина сығарылған пастағы тöрт пунктта мировой чарғыӌыларны хатап тоғысха турғызардаңар чоохталған. Хакасияның Ööркi чарғы кнезi Олег Нарожный Ольга Артемьеваны, Екатерина Борисенконы, Татьяна Майнагашеваны паза Александра Миндибекованы хатап наа тусха турғызардаңар искiрген. Оларның тоғынған пастағы тузы тоозылчаттыр. Депутаттар прайзын хатап тоғынарға турғызардаңар чарадығ алғаннар.

Анаң Хакасияның Халыхтар палатазынзар кандидаттар табарынӌа ӱзӱрiглер хазыр парғаннар, ӱн пирiс ӱр полған. Прай 30-ча кiзiнiң кандидатуразы сығарылған, че оларның аразынаң, рейтингче ӱн пирiп, 13 кiзiнi табарға киректелген. Полған на кандидаттың чуртас чолынаңар, хайда тоғынчатханынаңар искiрген Ööркi Чöптiң орындағы пос устанысча, халых пiрiгiстерiнӌе паза нациялар аразындағы хайызығларӌа комитедiнiң кнезi Роман Челтыгмашев. Сессияда кандидаттарның 19 кiзiзi араласхан.

Полған на кандидат ӱчӱн алынӌа ӱн пирiлген. Iди рейтинг хоостыра ӱн пирген соонда Халыхтар палатазының наа составына кирiлгеннер: Ильгар Абдуллаев, Любовь Аёшина, Анжелика Бахтина, Виктор Гайкин, Михаил Дмитриенко, Наталья Кокорева, Геннадий Канзычаков, Татьяна Лыткина, Анна Медведева, Виталий Михалкин, Евгения Ольховская, Анна Фролова паза Иоланта Хало. Мындағ чарадығ алылған соонда пу список Хакасияның Халыхтар палатазынзар ызылар.

Кiзi праволарынӌа уполномоченнай

Россияның кiзi праволарынӌа уполномоченнайынаң пiр чöпке килерге Хакасияда омбудсмен тоғызына кандидатты табар сурығ сессияның ööн суриина айлан парған полар. Кандидаттарның чуртас чолларынаңар искiрген Ööркi Чöптiң конституция законодательствозынӌа, хазна пӱдiриинӌе, законностьча паза правопорядокча комитедiнiң кнезi Галина Елистратова.

Аның чооғынаң, Хакасияда омбудсмен тоғызын толдырарға ӱс кандидат пiчiктерiн пир салған: республикада ам кiзi праволарынӌа уполномоченнай полчатхан Андрей Шулбаев, Ööркi Чöп аппарадының устағӌызы, мының алнында орындағы парламенттiң кöп хығыртииның депутады полған Светлана Могилина паза Хакасия правительствозында тоғынған, амды СВО-да чааласчатхан Игорь Ефремов. Таныхтирға кирек, республикада уполномоченнайны табары iкiнӌi хати иртiрiлче, пастап депутаттар омбудсменге ХГУ-ның доцентi Ирина Чеботареваны сығарғаннар, че Москва ол кандидатуранаң чараспаан.

Амғы сессияда кандидаттарның сан пирicтерiн паза тоғыс апарар программаларын кöргеннер. Позының кандидатуразын iкiнӌi хати сығарған Андрей Шулбаев программазын депутаттарға чахсы читiрген, позының ам апарчатхан тоғызын даа ол маңнаныстығ толдырча. Ол чоннаң тоғазығлар кöп апарған, аймах организацияларда, учреждениелерде öмелернең тоғазығлар иртiрӌең, кiзiлернiң айланыс­тарынаң тӱзiмнiг тоғыс апарған.

Светлана Могилина позының чооғын, тархынзар айландырып, пастаан. Iди ол уполномоченнай институды регионда хайди тöстелгеннеңер, Западтаң тоғыр чаадаңар, СВО-даңар, пандемиядаңар чоох апарған. Прай киректерде кiзi праволары ööнi полчатханын таныхтаан. Депутат Олег Иванов, аның öмеде сидiкciнiстер сығысчатханын, улуғ кööлiг полчатханын таныхтап, уполномоченнай полып тоғын поларзар ба тiп аннаң сурған. Светлана Викторовна, комитет кнезi полғанда, чоннаң кöп тоғынарға килiскен тiп нандырған.

Депутат Михаил Молчанов ЛДПР-ның кiзiлерi Светлана Могилинаа чöпсiнчеткеннерiн читiрген. Андрей Шулбаевтiң алнын алып, депутаттарны аның ӱчӱн ӱннерiн пирерге хығырған депутат Александр Миягашев. Сессияда чох полған Игорь Ефремовтаңар чоох парбаан даа.

Рейтинг хоостыра ӱн пиргеннiң салтарлары мындағ полған: Андрей Шулбаевтiң ӱчӱн 13 депутат ӱнiн пирген, 15 тоғыр полған, пасхазы, ӱнiн пирбин, тудыныбысхан; Светлана Могилинаның ӱчӱн 34 депутат ӱнiн пирiбiскен, тоғыс кiзi тоғыр полған, пiр депутат тудыныбысхан. Игорь Ефремовха пис депутат ӱнiн пирген, 19 тоғыр полған, пасхазы тудыныбысхан.

Хайди искiрген Ööркi Чöп кнезi Сергей Сокол, ӱн пирiлгенiнiң салтарларынаңар чарадығ Россияның кiзi праволарынӌа уполномоченнайынзар ызылар. Анда Светлана Могилинаның кандидатуразынаң чарассалар, республиканың парламентi аны омбудсменге турғызар сурығны кöрiбiзер.

Пасха сурығлар

Сессияда, пасха сурығларны кöрiп, оларны табырах ал турғаннар. Iди Хакасияның 14 законодательство акттарының проекттерi кöрiл парған. Олар чонның хорғыс чох чуртазына теелчеткен сурығларға, iдöк культура, ӱгредiг, туризм сфераларына, инвестиция политиказына, аал хонии комплексiне хазна полызарына кöстелгеннер. Iди чонның амыр чуртазын хайраллир пöгiннең, «Хакасия чуртағӌыларының амырын хайраллирдаңар», «Административнай сайбағлардаңар» Хакасияның законына алызығлар кирердеңер», «Хакасияның муниципальнай пӱдiстерiнiң орындағы пос устаныс органнарына административнай сайбағлардаңар протоколлар пазарға хазна полномочиелерiн должностьтағы кiзiлерге пирердеңер» Хакасияның законына алызығ кирердеңер» законнар алылған. Анда хараазын даа, кӱнöрте дее чонның амырын сайбаан ӱчӱн административнай нандырығ тудары кöрiлче.

Iдöк Хакасияда ачығ cуғ садылчатханын хазна сыныхтағда тудардаңар законның алынӌа cтатьяларына алызығлар кирiлген. Анда халых чон азыранчатхан объекттерде ачығ суғ садылчатханын хызырардаңар (рестораннардаң пасхазында) чоохталча. Iди 23.00 частаң 8.00 часха теере андағ объекттерде ачығ суғ садылбас.

Сессияда «Ӱгредiгдеңер» законға алызығлар кирiлген. Аны хоостыра «Хакас Республика ӱгредиинiң аарластығ тоғынӌызы» атха турысхан ӱгретчiлернiң чал ахчазына 15 процент хозым полары кöрiл парған.

«Правительство чазы»

«Правительство чазынаңар» республикадағы чурт-коммунальнай хоных объекттерi хысхаа хайди тимненчеткеннеңер сурығӌа искiрiгнең сыхханнар Хакасия пазының орынӌызы Владислав Мингела паза чурт-коммунальнай хоных паза энергетика министрiнiң тоғызын толдырчатхан Максим Виноградов. Оларның чооғынаң, муниципалитеттер чыл сай суғ, чылығ пирӌең системаларны тыхтапчалар, нааӌылапчалар. Пӱӱл хысхаа тимненiске республика бюджедiнең 320,5 миллион салковай позыдылған, ам аның 167,3 миллионы ла хорадыл парған. Соохтарға тимненiс синi 99 процентке тиңнелче.

Iдöк чоох парған объекттернiң тимненiс паспорттарын алардаңар. Пӱӱл паспорттар алары 87 процентке чит партыр, анзы чахсаа саналча. Ағаа хоза, ЖКХ предприятиелерi чарытхы ӱчӱн алымнардаңар чоохталған. «АтомЭнергоСбыт» ООО-ға алымнары тöлир график тимнелче. Чоохтирға кирек, пу сурығлар неделя сай правительствода муниципальнай пӱдiстернiң устағӌыларынаң ӱзӱрiлче.

Сомнар Дмитрий Сунчугашевти

Сомда: Ööркi Чöптiң кнезi Сергей Сокол паза аның пастағы орынӌызы Пётр Воронин сессия тузында