Пайрам. 1924 чылда Асхыс аймаандағы Ööк пилтiрi аалда пасталығ школа азылған

Тархыны – хысхаӌахти

Ол туста анда тöрт ле класс полған. Ӱгренерге килгеннер 9 – 12 частығ олғаннар – он оолағас паза пiр хызыӌах. Школанаң Николай Михайлович Шильнов устаан.

1927 чылда ӱгренӌiлер саны хозыл парған. 40 паланы – 28 оолағасты паза 12 хызыӌахты – ӱс классха пöлiбiскеннер. Андада пiстiң чирзер аймах чоннар кöс килгеннер, аннаңар ӱгренӌiлер пасха-пасха нациялығ полғаннар. Библиотеказар книгалар iдöк кöп алылған – 180 учебник, ӱгретчiлерге кирек 19 книга паза 60 хоос литература.

1933 чылда аалда наа школа пӱдiрiл парған, че пис чыл пазынаң ол кöй парған. 1939 чылда ööк пилтiрiндегiлер пазох наа школаа чидiнгеннер. Аның устағӌызы Николай Семёнович Чебодаев полыбысхан.

Илбек Ада чаа чылларында 1 – 4 класстағылар ла пiлiс алӌаңнар. Олардаң улуғ олғаннар хырада, малда тоғынӌаңнар. Iди 1945 чылға теере. Кöбiзi паза школазар ӱгренерге килбеен.

Школада ӱгретчiлер санында полғаннар: Анна Ивановна Герасимова, Таисья Емельяновна Дымченко, Анна Ивановна Катанова, Николай Семёнович Чебодаев, Агния Александровна Барахтаева, Валерьян Васильевич Окунев паза пасхазы. Валерьян Васильевич 1942 чылға теере тоғынған, анаң Илбек Ада чааға парыбысхан, 1944 чылда анда чат халған.

Чаа соонда Ööк пилтiрiндегi школада Павел Абрамович Гребенников, Адольф Львович Фриц, Роза Львовна Фриц, Валентина Николаевна Виноградова тоғынғаннар.

Че школа 1949 чылда кöй парған. Ӱгредiг орындағы совхоз конторазында иртiрiл турған. Соонаң Узун чулдаң пилен тура ағылып, наа школа турғызыбысханнар. Андар пасха ааллардағы палалар ӱгренерге килӌеңнер.

1957 чылға теере школа читi чыллығ полған, анда 120 ӱгренӌi пiлiс алған. Ол туста 4 – 7 класс­тағылар сыныхтағлар тутчаңнар.

1962 чылда школа-интернат пӱт парған. Хости Пуланнығ кöл, Сафьяннар, Катанов, Сыр ааллардағы оолах-хызыӌахтар – прай 120 пала – анда чуртаӌаңнар. Олар анда неделя тооза полӌаңнар, совхозтың паза iӌе-пабаларның ахчазына азыранӌаңнар. Интернаттағы олғаннарнаң воспитатель Мария Павловна Миняйло (Проворук) тоғынӌаң.

Тиксi школада, тiзең, 420 ӱгренӌi саналған. Олар iкi сменанаң ӱгренӌеңнер – 8 час иртеннең 19.30 час иирге теере. Анаң ӱгретчiлер Раиса Павловна Бардукова паза Галина Константиновна Стрепкова пiчiк пiлбинчеткен улуснаң тоғынӌаңнар.

Сағамғы туста Асхыс аймаандағы Ööк пилтiрiндегi ортымах школада 269 ӱгренӌi саналча. Оларға пiлiс пирчеткен 35 ӱгретчiнiң аразында пöзiк категориялығ 5 ӱгретчi, пастағы категориялығ – 15 ӱгретчi, iкiнӌi категориялығ – 10 ӱгретчi. Iкi ӱгретчi «Хакасияның саблығ ӱгретчiзi» паза «Чон ӱгредиинiң отличнигi» аттарға турысхан.

Паза, таныхтирға кирек, Ööк пилтiрiндегi пасталығ школа 1932 – 1957 чылларда читi чыллығ полған, анаң, 1957 – 1963 чылларда – 8 чыллығ. Соонаң ортымах школа полыбысхан. Амға теере андағ школа полча.

Пай пiлiстiг ӱгретчi

Ööк пилтiрiндегi ортымах школада хакас тiлi паза литература уроктарын кöп чыл Надежда Леонидовна Бурнакова апарча. Ол уғаа кӱстiг, пай пiлiстiг ӱгретчi. Аның пöзiк синде иртiрiлчеткен уроктарына ӱгренӌiлер хынып чöрчелер. Ноғадаңар? Надежда Леонидовна олғаннарның хайиин ӱгредiге тартып аларға прай кӱзiн салча, хынығ, чуртастаң алылған кöзiдiмнер пирче. Амғы туста хакас тiлiне пасха хан тiлiне чiли ӱгредерге килiс парча. Че аның кӱстенiзi сылтаанда ӱгренӌiлерi пöзiк пiлiстер кöзiтчелер, олимпиада-марығларда сыйыхтығ орыннар алчалар. Пiреелерiнiң аттарын адап таа пирерге чарир. Олар – Динара Кичеева, Степан Карачаков, Виктория Яркина, Никита Ахметов паза даа пасхазы.

Надежда Леонидовна позы iдöк аймах семинар-конференцияларда тöремiл араласча. Ол филология наукаларының докторы, профессор Венедикт Карповтың пайрамнығ тöреен кӱнiне чарыдылған конференцияда улуғ чоох тутхан. Саблығ поэт, драматург Михаил Кильчичаковха чарыдылған мероприятиелерде чайаачы оңдайын кöзiтче. Паза пасха даа пайрам-ӱлӱкӱннерге ол полған на сай чöрче. Кöп чыл школа лагерьiнiң устағӌызы пол парир.

Чахсы тоғызы ӱчӱн аны удаа аарлығ сыйыхтарнаң таныхтапчалар. Пу даа кӱннерде ол Хакасияның ӱгредiг паза наука министерствозының Аарластығ пiчиин алған.

Прай чуртазын ӱгредiг киреене

Михаил Асапович Нербышев Ööк пилтiрiндегi школада 1976 чылдаң сығара тоғын парир. Пастап ол «Чааӌыларның пастағы тимненiзi» уроктарны апарған, анаң – ОБЖ. Амды ОБЗР адалчатхан предмет ӱгретчiзi полча.

Аның тöреен-öскен чирi Пии аймаандағы Кiчiг Нонып аал полча. 8 класс соонаң Бондаревтегi ортымах школада ӱгренген. Назаровтағы 28-ӌi училищеде «плотник-столяр» кöстегӌе ӱгренгенöк, анаң – Хызылчардағы речной училищеде. 1973 – 1975 чылларда, тiзең, армияда полған. Пограничниктер войсколарындағы чахсы службазы ӱчӱн ағаа старшинаның адын пиргеннер. Олох туста офицерлер курстарын иртiбiскен, кiчiг лейтенант полыбысхан.

Чааӌы комиссариадынаңох сығара Михаил Нербышевтi Ööк пилтiрiндегi школазар тоғынарға ызыбысханнар. Ол армияда алған улуғ опыдын палаларға читiр пирерге кӱстенген, уроктарда хатығ дисциплинаа тудынған.

Михаил Асапович олғаннарға ам даа чапсых паза тузалығ уроктар иртiрче. Аның ӱгренӌiлерi аймах синiндегi марығларда сыйыхтығ орыннар алчалар. Республика синiндегi дее мероприятиелерде постарын турыстыра кöзiтчелер.

Таныхтирға кирек, Михаил Асапович Нербышевтiң ӱгренӌiлерiнiң кöбiзi чаа киреен таллап алча!

Сомнар социальнай сетьтердең алылғаннар

Сомда: 1) Надежда Бурнакова Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашевнең хада тиксi аймахтағы ӱгретчiлернi алғыстаан пайрамда 2) Михаил Нербышев