Пӧзік ставкалығ хыстирбыс
30.10.2024
Хабарлар
Кирилл Тремасов ключевой ставканың ӧскірілчеткенін чарытча
Ахча сурии. 25 чарыста Россия Банкы ключевой ставканы 21%-ке теере ӧскірерінҷе чарадығ алыбысхан. Алызығның ӧӧн пӧгіні – паалар ӧзізін тут халары
7 чарыста Хакасияҷа национальнай банкта – Россия Банкының пӧлиинде «Россия Банкының ахча-кредит политиказының пӱӱнгі кӱннің сурығлары. Регионнарның орны» коммуникация сессиязы ирткен. Анда Хакасия предприятиелерінің, ахча-кредит пірігістерінің кізілері араласханнар. Россия Банкы кнезінің чӧпчізі Кирилл Тремасов ахча-кредит политиказының пӧгіннерін паза хатығластарның киректелчеткенін чарытхан. Чоохтирға кирек, Россия Банкының кізілері тиксі хазнаның регионнарында мындағ тоғазығлар иртір турчалар. Аның ӧӧн пӧгіні – чонға ахча-кредит политиказын чарыт турары, олар аның тузазын орта паалап пілер ӱчӱн иділче. Олох туста ключевой ставканы ӧскіріп, ӧӧн банк чонның, пос киреенің андағ алызығларға кӧрізін хайығда тутча.
Сағысха кирерге кирек, ӱртӱн айында ключевой ставка 19%-ке читіре кӧдірілген, ирткен неделяда, тізең – 21%-ке читіре, ол халғанҷы тустың иң пӧзік сині тирге кирек. Кирилл Тремасов коммуникация сессиязының араласчыларын аннаңар сизіндірген.
– Россияның Ӧӧн Банкы 2015 чылдаң сығара инфляцияның таргетингіне кірібіскен. Ниме ол теені? Ӧӧн банк инфляцияҷа чидер синні пӧгінге турғысча, аннаңар прайзына искірче. Ол пӧгінге чидерге ікі тиріг тузаланылча: ключевой ставка паза алызығларны чонға читірері. 2015 чылда инфляция сині тӧрт процент синінде турғызылған. Ноға ол син? Иң пастағызын піс тилекейдегі опытнаң танысхабыс. Чир ӱстӱнде инфляцияның таргетингіне 1990 чылларда кіріп пастааннар. Пӱӱнгі кӱнде тиліпчеткен хазналарның кӧбізі ахча-кредит политиказында ол оңдайға тудынча. Чахсы тиліпчеткен хазналар инфляцияҷа чидер синні ікі процент турғысчалар, тиліпчеткен хазналар – ӱс-тӧрт процент. Піс, экономика оңдайларын паза чонның тузаланыс оңдайларын санға алып, тӧрт процентте тохтирға чаратхабыс, – чарыт пирген Кирилл Викторович.
Ноға ол пу киректің тархынына теелген? Амғы ахча-кредит политиказы ол чарадығнаң пик палғалыс парған. Россия экономиказы халғанҷы пис чыл сидік тус иртче: пастап коронавирус тымозы тараан, анаң кидеркі хазналарның хатығластары улғаат сыххан – прай ол хазнабыстың чуртас-экономиказына кӧні теелген.
– Ідӧк Россия Конституциязында Россия Банкының хазна ахчазының тӱзімін тӧстирі таныхтал парған, – хоза чарытхан Кирилл Тремасов. – Аның ӱчӱн піреезі Россия Банкы салковай паазын турғызарға кирек тіп санапча. Че андағ политика, хаҷан полза, хазнаны хайди даа ӱреге ағылар. Андағ кирек полған 1998 чылда. Конституциядағы кирексіністі хайди толдырарға? Ол хазналардағы инфляция синінең, чонның ниме-нооны садыс полар оңдайынаң пик палғалыстығ. Ол прайзынаң тиң полза, хазна ахчазының паазы даа пір тиң полар. Чыл аразына улуғ нимес алызығлар полза даа, ӱр тусха ол тың алыспас. Аннаңар хазна ахчазының паазы ниме-ноо паазы пір синде тудылчатханынаң пик палғалыста: хазнадағы инфляция тилекейдегі инфляциянаң тиң полза, хазна ахчазының паазы пір синде тудылар, инфляция пӧзік полза – хазна ахчазы кӧріндіре тӱзер...
Россия Банкы, наа оңдайның чуртасха кирілгенін істезіп, мындағ салтарларға килген: 2015 чылда орта чарадығ алылған, инфляцияны 4% синінде тудары орта полған. Ортымахти ол син инфляциялығ піс 2016 – 2020 чылларда чуртаабыс. Пу тус аразына хазна экономиказы тыып парыбысхан, чон паза пос кирее, тізең, ахча-кредит политиказына киртініп пастабысхан. Олох туста хазнаның бюджет политиказы иптел парған. Пу оңдайлар Россия Банкына 2021 чылда инфляцияҷа чидер cинні тӱзірерге чахсы сылтағ полған, че 2022 чылда экономикабыс хатығластарға урунча. Аннаңар сағам ол сурығ соона чылдырылған.
– Пілдістіг, инфляция хаҷан даа пір орында турбинча, ол ӧсче, тӱсче. Аннаңар піс турғысхан инфляцияҷа чидер син – тӧрт процент – ол пааларның тың пілдіртпес алызығлары. Че піс аны алты процентке кӧдірібіссебіс, инфляция пірее туста 10 процентке чит турар, анда, тізең, піске ол чахсы пілдіртер, пааларны пір синде тудардаңар чоох таа чох полар. Аннаңар инфляцияҷа чидер синні кӧдірердеңер сурығ турғызылбинча, Россия Банкы мыннаң мындар аны тӱзірерін не ӱзӱрер, че аның ӱчӱн кӧрілген пӧгінге чидіп аларға киректелче, – тіпче Кирилл Тремасов.
Ирткен туссар айланза, олох 2015 чылзар, наа оңдайға кірер алнында хазнада инфляция 17% полған. Пӱӱнгі кӱнде – 9,05%. Андада турғызылған инфляция пӧгініне чидіп алары ікінҷілестіг полған. Пір дее эксперт анзына киртінмеен. Че Россия Банкы турғысхан пӧгінін толдырып алған. Ковид тымозы соонаң экономика оңдайланчатханда, инфляция 8,5%-ке чит парған. 2022 чылда, хайди піс таныхтаабыс, Россия экономиказы наа сынағларға урунча – кидеркі хазналарның тоозылбас-парбас хатығластарына. Іди 2022 чылда инфляция 11,9%-ке тиңнелген. Пос кирее тоғыс оңдайларын ол тусха килістіре алыстырарға прай кӱзін салған. Салтарында 2023 чылда Россия Банкы инфляция 5-7% полар тіп сағаан, сынында ол 7,4% пол парған.
– Пӱӱл піс инфляцияны кӧрілген синге читірерге пӧгінгебіс, че амох чоохтирға чарир, ол пӧгін толдырылбас, – ӱлескен Россия Банкының кізізі. – Ноға нинҷе-де чыл изере инфляция кӧрілген синнең пілдірте пӧзік? Ниме пол парған? Ахча-кредит политиказы бюджет политиказынаң пик палғалыс парған. 2016 – 2020 чылларда пазымнығ бюджет политиказы инфляцияны кӧрілген синде тударға полысхан. Хорадығлар бюджет кирексіністерінҷе хатығ толдырылҷаң. Піс тоғынып алған ахчаны хоратчаңмыс, халған ахча резервке салылҷаң. Пу бюджет кирексінізі экономиканы оңдайлирға чахсы хабасхан, ол санда пааларны пір синде тударына.
Халғанҷы чылларда піс нымзах бюджет политиказы оңдайларында чуртапчабыс. Экономикада табырах чуртасха кирҷең кӧп пӧгін турча, олар бюджет политиказындағы тиріглерҷе чуртасха кирілчелер. Че пістең ол хатығ ахча-кредит политиказын киректепче.
Кирилл Тремасов Турцияны кӧзідімге ағылған. Хайда, инфляция ӧсчеткенде, ставкаларны тӱзір сыхханнар. Салтарында лираның девальвациязы пол парған паза пастағы чыл инфляция 80%-ке тиңнелген, ікінҷі чылында – 60%, ам, тізең, Турцияда инфляция 50%-ке тиңнелче. Турцияның Банкына ключевой ставканы 50%-ке теере кӧдірерге киліскен. «Экономикада хайхастар полбинча», – салтарлаан Кирилл Викторович.
Мындағ салтарларға килбес ӱчӱн Россия Банкы ставканы кӧдір сыххан. 2022 чылда – 20%-ке теере. Иң пастағызын, ахча чырғалында ӱрӱгіс полғаннаңар, аны чох идер ӱчӱн. Ӱс ай аразына ставка тӱзірілген. 2023 чыл ортызында экономика оңдайланып алған. Хазнада ВВП ӧнетін чаа операциязы алнындағы синге читірілген, ағаа хоза ол аннаң андар ӧзіс кӧзіткен. Олох туста инфляция ӧсчеткен. Аннаңар Россия Банкы ставканы пазох 16%-ке читіре кӧдірібіскен. Ол пааларны пір синде тут халарға полысхан.
– Ирткен чылда пуох туста Россия экономиказы чахсы ӧзіс кӧзіткен. Хакасияда ол туста неделядаң неделяа алызығлар, ниме-нооға паа ӧзізі 20 процентке читчең, – тіпче Кирилл Тремасов. – Тиксі хазнада ол 15-16 процент полған. Ставканы кӧдірібізіп, піс пааларны тутхабыс. Салтарында 2024 чылның пастағы кварталында ӧзіс алты процентке тиңнелген, пірее туста пис тее процентке читчең. Че ол кирек ӱрге полбаан. Пӱӱл ікінҷі кварталдаң пасти піс пазох инфляция табырахтаң табырах ӧсчеткенін кӧргебіс.
– Ноға паалар ӧсче? – ӱзӱр сыххан Кирилл Тремасов. – Олаңай тілнең чарытса, чырғалзар хайдағ-да ас-тамахты ағылбин салзалар, ол нимее паа ӧсче, ӱртӱн чахсы сыхса, паалар тӱсче. Инфляция – ол чырғалзар сығарылған ниме-ноо синінің чон кирексінізіне (спрос) килісчеткені. Ниме-нооға кирексініс пӧзік полза, паалар ӧсче. Тиксі экономиканы алза, пірге кирексініcтер тӧстелче, оларны нинҷе-де ӧмее пӧлерге чарир: олаңай чуртағҷыларның, пос киреенің (инвестицияа кирексінізі), хазнаның паза тастындағы. Ол тиксі экономиканың кирексінізін тӧстепче. Че пасха саринаң экономика пирчеткен пірге сығарылған ниме-ноо паза полызығлар пар.
Нименең палғалыстығ пірге кирексініс? Кӧзідімге, сірер предприятиенең устапчазар. Кӧрілген сығарыс пар, че предприятиенің ідӧк пос кӱзі пар. Аны тартса, сығарыс оңдайлары читкіҷе нимес. Оларны алғыдар ӱчӱн инвестициялар кирек. Наа цехтар, заводтар пӱдірерге алай сығарысты автоматизацияа кирерге чарир. Тиксі ол алызығлар сығарысты ӧскірерге полызарлар. Че ол тоғыс ӱр тусха кӧрілген, аны амох толдыр полбассың. Кӧбізінің андағ оңдайлар чоғыл. Сығарыс оңдайлары ӱс нименең палғалыстығ: істеніснең, капиталнаң (сығарыс кӱзі) паза сығарыснаң. Мында процент ставказының даа, ахча-кредит политиказының даа теелізі чоғыл. Ӱр тусха кӧрілген проекттерге олар теелбинчелер. Американың 200 чыл аразындағы экономика тилізін кӧрзебіс, піске пілдістіг полар: ол чылда 1,8 процентке ӧс турған. Россияа ол кӧзідіг чылда 1,5-2,5 процентке тиңнелче. Ағаа демография киректері тың теелче. Чахсы демографиялығ хазналарда экономика даа чахсы тиліпче.
Кирилл Тремасовтың таниинаң, піс чылда тӧреміл 1,5%-ке ӧсчетсебіс, ниме-ноо паза полызығлар сығарызы ӧсчетсе, паалар пір синде тудылар ӱчӱн, кирексініс олох синге ӧс турарға кирек. Кирексініс чылдаң чылға табырах ӧсчетсе, экономисттер тілінең «положительный разрыв выпуска» тӧстел парча. Сығарылған ниме-ноо паза полызығлар, сығарыс оңдайлары экономика кирексіністерін толдырарға читпинче. Салтарында «положительный разрыв выпуска» инфляция пирче.
– Аннаңар пістің пӧгінібіс, ахча-кредит политиказын апарып, экономиканың тиңни тилізін тӧстеп алары полча. Сығарыс паза кирексініс аразы андағ арам полбас оңдайларға килерге кирек. Андада ла паалар пір синде тудыларлар! – тіпче Россия Банкы кнезінің чӧпчізі.
Ноға пӱӱл Россия Банкы турғысхан пӧгінні толдыр полбаан? Кирексініc ӧзізін тохтадып аларына 16% ставка читкіҷе нимес – мындағ салтарға килгеннер ахчанаң устапчатханнар. Ниме кирексініc ӧзізіне теелче? Кредит аны чахсы кӧдірче. Халғанҷы чылларда ідӧк корпоратив кредиттері чахсы тузаланылча. Ноға ағаа пӧзік ставкалар теелбеен? Иң пастағызын, ол льготалығ ставкалар, субсидиялар пары. Правительство хайдағ экономика кӧстеглеріне хабазарын позы кӧрче. Субсидияларға ахча бюджеттең позыдылча. Ол хабазыға хай син ахча позыдылар, хай син пос кирее аннаң тузаланып алар, ол синге кредиттер пасхазына аарлығ полар. Тикке сыр экономикада даа полбинча. Кем-де тикке алай ниикке алза, пасхазы аның ӱчӱн ікі хати аарлығ тӧлир.
Правительство хабазығларны алғытчатса, субсидия программаларын кирчетсе, Россия Банкы, пааларны пір синде тудар ӱчӱн, ахча-кредит политиказын хатығлапча.
Паза пір теелчеткен ниме – сағаан инфляция сині. Кізее банкта 20%-ке депозит азарға сӧлепчелер, ол, тізең, килчеткен чылда инфляция 10%-ке тиңнелерін сағыпчатса, депозит азарға ынир, 30% инфляция полар тіп сағынчатса – депозит азарға ынабас.
– Пӱӱнгі кӱн – ахчаны хайраллаҷаң тус, – тіпче эксперт. – Пістің пір дее хорғыс чох чахсы парыстанып алар оңдай пар. Хазна, тізең, пір депозитте 1,4 миллион салковайны хайраллап халарына гарантия пирче.
Прай пу сылтағлар экономикада кирексіністі пӧзік синде тударға полысча. Экономикада чи ниме полча? Ӧӧн хайығны істеніс чырғалы тартча.
– Тоғыс чохтар синін кӧргенде, Хакасиядағы кӧзідіг кӧңніме тың теелген. Ол 1,6 процентке тиңнелче! Хаҷан даа андағ полбаан. Россияда тоғыс чохтар сині – 2,4 процент. Ол даа най тӧбін. Экономика ӧзерге пирбинчеткен ӧӧн сылтағларның пірcі – тоғынҷаң кізілер чидіспинчеткені. Прай регионнарда, хайда мин полчам, тіпчелер: ставка пӧзік, кредит аарлығ. Че ол ӧӧн сидіксініс нимес! Киректі сынында оңарчатхан предприятие устағҷылары тіпчелер: піс наа проекттерге инвестиция кирбеспіс, піс пілчебіс, анда тоғынҷаң кізілерні таппаспыс! Аннаңар пу сидік сурығны пӧкчең оңдайларны тілирге кирек. Тиксі алза, экономика чахсы тиліс салтарларын кӧзітче, полған на чыл ӧзіс кӧзітче, уламох халғанҷы ікі чыл. Че ол істеніс чырғалындағы сидіксініске урун парған.
Кирилл Тремасовтың чооғынаң, чағынғы чылларда экономика ӧзізі синіп пастир, Россия Банкы, тізең, пӧгінге турғызылған инфляция синіне чидіп алғанҷа хатығ ахча-кредит политиказын узарадар.
Сом Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Наталья Сюптерекова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
