2014 чылда ол кічіг аалларны хайраллир ааллар санына кір парған. Анда 100 азыра кізі чуртапча. Аның позының ағырсымнығ сурығлары паза чидіглері пар. Пу аалда ӧӧнінде улуғ частығ кізілер чуртапчалар, мал-хус тутчалар, оларның чолнаң, суғнаң, чарытхынаң сидіксіністер полған. Піди кӧп ааллар чуртапча полар... Республикада кічіг паза ыраххы аалларны хайраллирынҷа программа тоғынып пастаанда, Паза Пиизі пастап андар кірбинчеткен, орындағы чуртағҷылар аны кирексібееннер дее, пос хониинаң айғазып чуртааннар, палалар ӧскіргеннер. Че Хакасияда программа толдыра кӱзінең тоғынып пастаанда, аалларға туза ағыл сыхханда, олар ӧңненіп пастаанда, Паза Пиизіндегілер дее андар кіріп алған полза, чахсы поларҷых тіп чоохтас сыхханнар. Пу аалда ідӧк чол, суғ, чарытхы паза даа пасха сидіксіністер кӧп полған нооза, хайзы оларға толдыразынаң чуртирға оңдай пирбинчеткен.

Хайди чоохтапча Паза аал чӧбінің пазы Светлана Майнагашева, Паза Пиизі программаа 2014 чылда кірген.

- Пу сурығ хоостыра Хакасияның пазы Виктор Зиминнең тоғазығ ирткен. Анда ол Паза Пиизін кічіг ааллар санына кирерге чарадығ алған, олох тоғазығда программаа Паза пилтірін кирерге молҷаан. Паза пилтірінде ідӧк сидіксіністер ас нимес. Анда ідӧк чолнаң, суғнаң, чарытхынаң ағырсымнығ сурығлар илееде полған, - чоохтапча Светлана Васильевна.

Паза Пиизі аалның кураторына Хакасияның транспорт паза чол хонии министерствозы турғызылған. Куратор пастап иң ағырсымнығ сурығны пӧккен - ол чол. Аал істінде хас-хаҷаннаң чол хомай полған, тайға чолларынаң тиңнестірзе, анда чоллар аалдағынинаң даа чахсы полар. Мында, тізең, ӧӧнінде наңмырлар соонаң кізее иртчее чох полҷаң, машиналар тӧреміл патчаңнар. Министерствоның устаанынаң аал істінде 2 километрҷе асфальт тӧзелген. Пу кирекке республика бюджедінең 3 миллион салковай хорадылған. Ідӧк аал ортызында хоза тохтағ турғызылған. Аалда, улуғ частығ чуртағҷыларға автобусха аал пазынзар чӧрерге аар полған ӱчӱн, хоза тохтағ турғызарға чарадығ алылған. Тохтағ турғызыл парғанда, чуртағҷылар автобусты, ибдең ырах парбин, сахтап алчалар. Ідӧк иң ағырсымнығ сурығларның пірсі суғ сурии полған. Ол ідӧк пӧгіл парған.

- Программа хоостыра полған на чуртта суғ скважиназы сабылған. 17 метр тикке сабылған, аннаң андар ахча тӧлирге кирек полған. 1 метр - 1300 салковай. Ол кӧп нимес. Ідӧк аал сыырады сиденнелген, кічіг палаларға школа хыринда олған площадказы турғызылған, -чоохтапча аал чӧбі пазы.

20 азыра сӧбіре мал ӧскірчеткен ӱчӱн компенсация алча. Олар мының алында даа мал тутчаңнар, че амды мал тутчатхан ӱчӱн олар хоза ахча алчалар. Анзы пиидегілерні мал санын уламох ӧскірерге кӧстепче.

Улуғ частығ чуртағҷылар тура хырларын алыстыр пиргеннеріне тың ӧрінчелер. Аалда андағ 4 сӧбіре. Оларның пірсі Линда Петроса (аалдағылар Люся Петровна адапчалар. - авт.) Какованың сӧбірезі.

Аның ӧскен чирі - Паза пилтірі. 1971 чылда ол, Паза Пиизіндегі садығ туразынзар тоғынарға киліп, мындох хоных хон салған, паза амға теере мында чуртапча. Мында аның 6 палазы тӧреен. Пӱӱнгі кӱнде Линда Петросаның 14 парха паза 1 кӧргенек.

- 40 азыра чыл мында чуртап, пу аалға мин кӧнік парғам. Мында минің палаларым, пархаларым тӧрееннер. Халғанҷы чылларда кічіг аалыбыс ӧңнен сыхханына ӧрінчебіс! Ӱс чыл аразына мында кӧп ниме иділ парды. Мының алнында аалда пір ле хутух полған. Андар аал ортызында чуртапчатханнар суға чӧрҷеңнер, аал пазында чуртапчатханнар суғ хазынзар хара суға чӧрҷең полғаннар. Чол хомайда, оларға суғ апарарға аар полған нооза. Амды полған на сӧбірее ограда істінде суғ скважиназын саап пиргеннер. Улуғ частығлар оңнығ ла ӧрінмееннер! Піске чылдаң чылға суға чӧрерге сидіктең сидік ле полчатхан нооза, - чоохтапча ол.

Улам ӧрінче Линда Какова тура хыры нааҷылалғанына. Аалда тура хырын чалғыс чуртапчатхан тынағдағы кізілерге паза кӧп палалығ сӧбірелерге алыстырғаннар. Линда Петроса, кирек пічіктерні тимнеп, оларны сыныхтаға пир салған.

- Пастап тура хырын нааҷылир ахчаның чарымызын пирчелер, пасхазы пости поларға кирек. Тура хыры нааҷылал парза, специалисттер сыныхтирға килчелер, анаң, нинҷе-де кӱн пазынаң, халған ахчазын пирчелер. Минің турамның хырын алыстырарына 70 муң салковай хорадылған. Пастап тыхтаға 35 муң салковай пирілген, халғанын позым хосхам. Соонаң хоратхан ахчамны айландыр пиргеннер. Пос кӱзінең хырны нааҷылаан ползабыс, піске 3-4 мал соғарға кирек поларҷых, мында, тізең, тикке ит пиргеннер, - ӧрінче чурт ээзі.

«Хакасияның кічіг паза ыраххы аалларын хайраллирынҷа паза тилідерінҷе» программаа кірген ааллар чуртағҷыларынаң тоғазарға киліссе, кӧбізі пу программаны махтапча. Ол чіт париған кічіг аалыҷахтарның чуртазын аннаң андар узаратча, ӧңнендірче. Пу программа тоғынып пастаанда, мағаа Таштып аймаандағы Харағай аалда поларға киліскен. Ол андада тастал париған аал чіли кӧрінген. Нинҷе-де тус пазынаң аал кураторы Хакасияның культура министерствозы аалның кӧрімін саңай ӧңнендірібіскен: тура хырлары алыстырылған, оградалар сырлалған, чол иптелген, чарытхы тартылған. Асхыс аймаандағы Аев паза Ылырсы ааллардағы туралардаң пасха, ідӧк пасталығ школалар нааҷылалған паза даа пасха тоғыс иділген. Хайди кӧрчебіс, Паза Пиизінде дее программа хоостыра илееде тоғыс иділді.