Че пастап Ӧӧркі Чӧп президиумы республиканың хайди даа итчең имнег страхованиезінің территориальнай фондының 2018 чылға паза пландағы 2019-2020 чылларға бюджедінеңер закон проектін кӧрібіскен. Хакасия ТФОМС-ының директоры Любовь Бурнакованың искіриинең, фондтың килер чылға бюджеді дефицит чох кӧріл парған. Чарыда чоохтаза, нинҷе парыс полар, анҷох - хорадығ. ТФОМС-тың парыстары, тізең, 2018 чылда 8 миллиард 590 миллионҷа салковай полар тіп сахталча. Анзы пӱӱлгізінең 1 миллиард 448 миллион салковайға кӧп тіп таныхтаан Бурнакова.

Республиканы хайдағ бюджет сағыпчатханынаң финанстар министрі Ирина Войнова таныстырған. Республиканың 2018 чылға бюджедінің парыстары азынада сананыстарҷа 22 миллиард 44 миллион салковай полар тіп кӧрілче.

- Ол санда республиканың пос парыстары - 18 миллиард 724 миллион салковай, - таныхтаан министр. - Пӱӱлгі парыстардаң 1 миллиард салковайға кӧп.

Бюджет парыстары ӧӧнінде организацияларның ис-пайына паза парысха паза олаңай кізілернің парыстарына налог ахчазы кӧп арах кірер сылтаанда ӧс парар тіп кӧрілче. Хайди таныхтаан Ирина Войнова, пу азынада сананыстарҷа тимнелген саннар. Федеральнай бюджеттең республикаа нинҷе ахча пирілері ам даа пілдістіг нимес. Аннаңар Москва пирер ахча синін сағам 3 миллиард 320 миллион салковай турғыс салғаннар, че кӧп арах пирілер тіп сағыпчалар. Министрнің чооғынаң, ахча сурии федеральнай синде пӧгіліп пастабысхан.

- Киҷее ле президент Владимир Путин правительство чыылиин иртірген, хайда ол минфинге кӧні чахығ пирген: регионнарға коммерческай алымнарының синін пос парыстарының 50 процентіне теере тӱзірерінҷе полызығны пӱӱлӧк пирерге. Піс, сананып, пӱӱл піске коммерческай кредиттерні бюджет кредиттеріне алыстырарына 8 миллиардча салковай пирілер тіп сағыпчабыс, - чарытхан Ирина Войнова.

Республика бюджедінің хорадығлары амғы туста 23 миллиард 917 миллион салковайға салыл парған, дефицит 10 % синінде - 1 миллиард 800 миллион салковай. Хорадығлар ӧӧнінде кӧстегліг программаларға кірчелер, пістің республикада андағ 29 хазна программазы тоғынча. Министрнің таниинаң, бюджет хорадығларының ас нимес чардығы - ол чал ахчазы паза социальнай тӧлеглер.

Муниципальнай пӱдістерге пирҷең субвенцияларнаң хада саназа, тиксі хорадығларның 37 %-і (8,857 млрд. салковай) андар парар. Олох туста Войнова пу санзар Россия президентінің майдағы указтары хоостыра бюджетниктерге чал ахчазын кӧдірерінҷе хорадығлар кірчеткенін таныхтаан. Бюджетті тиксі алза, ол мының алнындағох чіли социальнай кӧстегліг полар. Хорадығларның 68,7 %-і (16,43 млрд. салковай) социальнай сфераа килісче.

Ӧӧркі Чӧп кнезінің орынҷызы, бюджетче комитеттің устағҷызы Сергей Комаровтың искіриинең, комитет, бюджет проектінең танызып, аның пічіктері законға килістіре полча тіп чарадыға килген. Андағ оңдайнаң, Ӧӧркі Чӧп президиумы пастап республика бюджедінің проектінҷе азых ӱзӱріглер иртірерге чарат салған, аны 17 ноябрьға кӧр салғаннар. Анаң 29 ноябрьдағы сессияда депутаттар бюджетті пастағы хығырығда ӱзӱрерлер.

Паза финанстар министрі Ирина Войнова правительство кирчеткен теестегі закон проектінең таныстырған. Анда чоох парча килер чылда хазна тоғынҷыларының чал ахчазына индексация итпестеңер. Андағ оңдайнаң республика бюджеді 38 миллион салковай ӱзӱрлеп алар тіп кӧрілче.

Республиканың хазых хайраллаҷаң министрі Владимир Костюш аалларда істенчеткен имнег тоғынҷыларына хабасчаң законзар алызығлар кирчеткен закон проектінҷе чоох тутхан. Правительство кирчеткен алызығлар хоостыра аалдағы имҷілерге чурт паза коммунальнай полызығлар ӱчӱн ай сай тӧлелчеткен компенсация синін кӧдірібізері кӧрілче - 485 салковайдаң 807 салковайға теере. Хабазығ синін ӧскірчеткен алызығларны кирер пастағнаң Хакасия пазы Виктор Зимин сыххан тіп таныхтаан Костюш.

Хакасияның социальнай арачыланыс министрі Наталья Карамашева Ӧӧркі Чӧп президиумын республикада пенсионерлернің чуртап парыбысчаң иң асхынах ахча синін турғысчатхан закон проектінең таныстырған. Закон проекті хоостыра килер 2018 чылға ол син 8543 салковай турғызылған. Пу закон проекті асхынах пенсия алчатханнарға хоза социальнай тӧлеглер идеріне киректелче. Карамашеваның искіриинең, 2018 чылға Россияда пенсионерлернің чуртап парыбысчаң иң асхынах ахча сині 8703 салковай турғызылған. Регионда турғызылған син федеральнайдағызынинаң ас полза, пенсионерлерге федеральнай бюджеттең хоза социальнай тӧлег иділче тіп искірген министр. Хакасияда андағ федеральнай хоза тӧлегні 20 муңҷа пенсионер алчаттыр.

- Пу закон проекті республикадағы пенсионерлернің чуртазын ахча саринаң чахсыландырар кӧстегнең тимнелген, - таныхтаан Наталья Карамашева.