АРЫҒ КИИ, ПОЛИЦИЯ ТОҒЫЗЫ ПАЗА ШОРЛАРНЫ АРАЧЫЛИРЫ
02.03.2022
Хабарлар
Ӧӧркі Чӧп. Хакасияның Ӧӧркі Чӧп депутаттары 25 февральда теестегі сессияа чыылысханнар
КӰН СУРИИНДА 10 АРТИИНАҢ СУРЫҒ ПОЛҒАН, ОЛ САНДА ХАКАСИЯҶА МВД МИНИСТРІНІҢ САН ПИРІЗІ ПАЗА «ПРАВИТЕЛЬСТВО ЧАЗЫ». СЕССИЯНЫҢ ТОҒЫЗЫН ӦӦРКІ ЧӦП КНЕЗІ ВЛАДИМИР ШТЫГАШЕВ АСХАН. ПАРЛАМЕНТ УСТАҒҶЫЗЫ СЕССИЯДА 50 ДЕПУТАТТАҢ 47-зі АРАЛАСЧАТХАНЫНАҢАР ИСКІРГЕН. СЕССИЯНЫҢ ТОҒЫЗЫНДА ІДӦК ХАКАСИЯ ПАЗЫ ВАЛЕНТИН КОНОВАЛОВ, РЕСПУБЛИКА ПРАВИТЕЛЬСТВОЗЫ КІЗІЛЕРІ АРАЛАСХАННАР.
Пастағы сурығларның санында «Хакас Республиканың хазна организацияларынаң сыххан ӧкіс палаларны паза іҷе-пабазы хайии чох халған палаларны интернат соонаң хайығда тудардаңар» закон проекті полған.
Чоохтирға кирек, законны республика депутаттары январьдағы сессияда пастағы хығырығда алыбысханнар. Ол наа закон полча, хайзы ӧкістерні интернат соонаң хайығда тударынҷа, оларға чуртасха кӧнігерге полызарынҷа полномочиелерні паза ол кӧстегҷе тоғынар оңдайны тыыт салар. Закон проектіне депутаттар аразында таластар чох полған, ол ікінҷі хығырығда паза пӱкӱлее алыл парған.
Теестегі сурығ - «Атмосферадағы киині хайраллирынаңар» Хакас Республика Законынзар алызығлар кирердеңер» закон проекті. Хакасия правительствозы тимнеен закон проекті ідӧк ирткен айдағы сессияда пастағы хығырығда алылған. Пу закон республикада кии тың пуртахталчатханын тохтадарға полызар тіп кӧрілче. Ол республика правительствозына «хара тигір» режимі тузында киині хайраллирынҷа хоза экология кирексіністерін кирерге полномочиелер пирер.
Пастап пу закон проектіне тоғырланчатханнар ас нимес полған, ӧӧнінде бизнестегілер хыза пастыртарынаң чочынғаннар. Хайди искірген Ӧӧркі Чӧптің экологияңа, чир-чайаан ис-пайынҷа комитедінің кнезі Валерий Старостин, пу сурығҷа нинҷе-де «тегілек стол» иртірілген, ол санда идінектер паза прокуратура араласханынаң. Закон проектіне чахсы ӱндезіглер полтыр.
Депутаттар саринаң закон проектінҷе сурығлар пу хати чох полған. Андағ оңдайнаң закон проекті ікінҷі хығырығда паза пӱкӱлее алыл парған.
Мының соонаң депутаттар «Хакас Республикада кинектерге тоғыс тапчаң гарантиялардаңар» Хакас Республика Законынзар алызығлар кирердеңер» закон проектінең танысханнар. Ӧӧркі Чӧптің хазых хайраллирынҷа паза социальнай политикаа комитедінің кнезі Евгений Молостов алызығлар пістің законны федеральнайға килістіре тӱптестірер пӧгіннең кирілчелер тіп искірген.
- Закон демократия оңдайларына килстіре иділче. Пістің хайзы предприятиелерде кинектерге тоғынарға чарадылбачаң, - чарытхан Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев. - Амды, тізең, кинектерге хан тигірзер дее учуғарға чарир, ӧӧні - хазых пол. Чарыда чоохтаза, кинектерге тоғысха кір чуң оңдайлар алғыдылча.
Ӧӧркі Чӧп закон проектін пастағы хығырығда алыбысхан. Ӧӧркі Чӧптің аграрнай политикаҷа, ас-тамахча паза чирнең тузаланарынҷа комитедінің кнезі Пётр Воронин «Хакас Республика чирінде ӱс паза аннаң даа кӧп палалығ чуртағҷыларға чир участоктарын ээленерге тикке пирердеңер» Хакас Республика Законының 1-ғы приложениезінзер алызығ кирердеңер» закон проектінең таныстырған.
Аның искіриинең, кирілчеткен алызығ чир участогын тикке алар праволығ сӧбірелер санын алғыдар. Чоох парча чуртапчатхан орнын киречілирдеңер - паспортта Хакасияда чуртапчатханы кӧзіділбеен полза даа, аны чарғы пастыра киречілеп аларға чарир. Андада кӧп палалығ сӧбірее тура пӱдіреріне чирні тикке алар право пирілер.
Пӱӱнгі кӱнге Хакасияда чир участогын тикке алар праволығ кӧп палалығ 8906 сӧбіре саналчаттыр. Пётр Воронин 2021 чылда 104 сӧбірее чир пирілгеннеңер искірген, 2022 чылда 218 сӧбірее чир участогы пирілер тіп кӧрілче.
Ӧӧркі Чӧп кирілчеткен алызығнаң чарасхан, закон проектін ікінӌі хығырығда паза пӱкӱлее алыбысхан. Депутаттар ідӧк Ӧӧркі Чӧптің Хакас Республиканың Сыныхтағ-сананыс палатазы кнезі должнозына кандидатуралар квалификация кирексіністеріне килістіре полчатханына чарадығ пирердеңер Россия Федерациязының Сананыс палатазынзар айланызын ӱзӱрібіскеннер. Ӧӧркі Чӧптің бюджетче паза налог политиказынӌа комитедінің кнезі Олег Ивановтың искіриинең, республиканың ӧӧн сыныхтағӌызын турғызары 5 чардыхтаң пӱтче.
- Піс амды ӱзінҷі чардыхтабыс, - чарытхан ол. - Пу айланысты, чарадыға алыбызып, Россияның Сананыс палатазынзар ызыбызарға кирекпіс.
Ол айланыста ікі кандидатура: хаӌан-да Ӧӧркі Чӧп кнезінің орынӌызы полған, амды Минсуғ город пазының пастағы орынӌызы полчатхан Сергей Комаров - аны Ӧӧркі Чӧптің хайзы комитеттері сығарғаннар, Хакасияның Сыныхтағ-сананыс палатазының амғы кнезі Ольга Лях - аны Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев сығарған.
Россияның Сананыс палатазы ікізіне чарадығ пирзе, депутаттар оларның хайзы республиканың ӧӧн сыныхтағӌызы поларын апрельдегі сессияда пӧгерлер.
Айланысты чарадыға алыбысхан соонаң депутаттар Хакас Республикаӌа МВД министрі Владислав Мингеланың Хакасия полициязы 2021 чылда хайди тоғыныбысханынаңар сан пирізін истіп алғаннар. Министрнің чооғынаң, Хакасия хорғыс чох 10 регион санына кірче. Че, іди дее полза, сайбағлар саны ӧс парғанын таныхтаан. Ирткен чылда 100 муң чуртағӌаа кӧрілген сайбағ сині 2072 пол парған паза Россиядағы ортын синні (1371,3 сайбағ), Сибирьдегі федеральнай округтағы ортын синні (1689 сайбағ) ас парыбысхан. Сан пирістіг тусха сайбағлар кӧрімі алыс партыр. Ӧдірістер, кізі хазии на ӱрег иткені, тонағлар, транспорт сӱргені хызырылтыр, че кӱҷӱрлестер, оғырластар саны ӧс партыр. Ідӧк ӧзісті ІТ-технологиялар полызиинаң иділген сайбағлар хостыр. 2021 чылда пу оңдайнаң иділген сайбағлар саны 1853 полтыр, 2020 чылнаң тиңнестірзе, 13,5%-ке кӧп.
- Пістің чуртағӌылар ирткен чылда кӱҷӱрлерге 210 миллион артиинаң салковай пирібіскеннер, - искірген Владислав Мингела. - Пу сайбағ кӧрімінӌе пыролығларны тапханы 15 % аспинча. Чуртағӌыларзар пазох айланчам. Ахчанаң палғалыстығ операциялар итчетсеңер, таныс нимес кізілернең чоох алысчатсаңар, сизіктіг полыңар.
Олох туста министр пістің республикада сайбағлар ілезіне сығарылчатханы пӧзік синде полчатханын таныхтаан. Сайбағлар ілезіне тӱзімніг сығарылчатханы хоостыра Хакасия Россияда 24-ӌі орында полча, Сибирьдегі федеральнай округта - 2-ӌі орында.
- Халғанӌы чылларда хай-хай амыр пол парған, - таныхтаан Владимир Штыгашев, МВД министрі чооғын тоосхан соонаң. - Тасхар полиция тың кӧрінминче, че хай-хай истіг. Чуртағҷылар ведомствоның тоғызына пӧзік паалағ пирчелер. Киртініс ӧс парған, тасхархы сайбағлар чоғыл даа. Че читпестер парох, сайбағлар ілезіне сығарылчатханын ӧскірерге кирек, иң пастап аар сайбағларӌа. Амды Россия чирінде диверсиялар иділерінӌе (Украинадағы кирек хоостыра. - Ред.) хорғыс пар, аннаңар піске прайзына улам сизіктіг поларға кирек.
Ӧӧркі Чӧп министрнің сан пирізін санға алған паза тоғысты чахсыландырарынӌа чӧптерін читірген. Сессияның халғанӌы сурығлары санында «правительство чазы» полған. Пу хати ол Хакасия чиріндегі ас саннығ чонның (шорларның) хас-хаӌаннаң чуртапчатхан орыннарын, кибірліг чуртас оңдайларын, хоныхтағы тоғызын паза аң-хусха аңнирын арачылирынӌа республика правительствозы хайдағ тоғыс апарчатханына чарыдылған. Пу сурығӌа сан пиріснең Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаков чоох тутхан.
Министрнің искіриинең, Хакасияда 1150 шор чуртапча, оларның 16 общиназы паза пір халых пірігізі санға турғызылған. Шорларға кибірліг чуртас оңдайын апарарынӌа, аңнирынӌа паза культураны, тілні хайраллирынӌа хайдағ тоғыс апарылчатханынаңар чоохтаан.
Че Ӧӧркі Чӧпке Хакасия правительствозының пу кӧстегӌе тоғызы кӧңніне кірбеен. Аннаңар шорларның хас-хаӌаннаң чуртапчатхан орыннарын хайраллирынӌа тоғыс тӱзімніг нимес апарылча тіп паалағ пирілген.
- Оларның чуртаӌаң чирі полған, че аны саңай чох ит салғаннар! - таныхтаан Владимир Штыгашев. - Чыл тоозылчатханда ла, шорлар хас-хаӌаннаң чуртапчатхан чирлерде алтын анирына 22 лицензия пирілген. Шорларға улии хайдағ чир пирілген? Идінҷектерге 600-700 гектар чир пирібісчелер, орындағы ас саннығ чонға, тізең, ӱс хати асхынах. Ағаа хоза ол чирлерде, хайда прай ағас узурыл парған.
Ӧӧркі Чӧп кнезі ідӧк алтын аныпчатханнар суғны химикаттарнаң ардатчатханын, ағас тимнепчеткеннер хузух ағастарын прай узур париғанын таныхтаан.
- Кирек іди парза, шорлар 10 чыл аразына ла чіт парарлар. Пу сурығны правительство алнында хатығ турғызарға кирек, - теен Владимир Штыгашев, министрзер айланып. - Шорларға кибірліг чуртас оңдайын апарарға пирілчеткен чирнің улиин ікі хати ӧскірібізерге паза ол чирлерні тыыт саларға. Пар федеральнай законнар, че пістің пір дее ниме иділбинче!
«Правительство чазы» салтарларынӌа Ӧӧркі Чӧп сизіндіріглерін паза чӧптерін, тимнеп, чарадыға алыбысхан.
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде