АЛНЫНЗАР ІЗЕСТІГ КӦРІСНЕҢ!
11.03.2022
Хабарлар
Пӱӱл Хызылчардағы экономика форумы кӧрік айының 2-4-ҷі кӱннерінде Сибирьдегі федеральнай университетте ирткен. Хакасия пазы Валентин Коноваловтың устаанынаң республика делегациязы форумда ӧткін аралас килді
ХЫЗЫЛЧАРДАҒЫ ЭКОНОМИКА ФОРУМЫ - ОЛ ХОНҶЫХ РЕГИОННЫҢ НА НИМЕС, ТИКСІ СИБИРЬНІҢ ЧУРТАС-ЭКОНОМИКА ТИЛІЗІ, АНЫҢ МЫННАҢ МЫНДАРХЫ ТИЛИР ОҢДАЙЫ, ЧОЛЫ. ПӰӰЛ ФОРУМНЫҢ ТОҒЫЗЫ ХАЗНАНЫҢ ООЙ НИМЕС ТУЗЫНА КИЛІС ПАРҒАН. ПІЛДІСТІГ, ТИЛЕКЕЙДЕГІ ПОЛИТИКА «ОЙЫННАРЫ» ХАЗНАБЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЗЫНА КӦНІЗІНЕҢ ТЕЕЛЧЕ, АННАҢАР ФОРУМНЫҢ ИҢ «ІЗІГ СУРЫҒЛАРЫ» «НИМЕ МЫННАҢ МЫНДАР ПОЛАР? НИМЕ МЫННАҢ МЫНДАР САҒИРҒА?» ПОЛҒАН. ПУ СУРЫҒЛАРҢА ПОС КӦРІЗІНЕҢ ӰЛЕСКЕННЕР ХАЗНА ДУМАЗЫНЫҢ ДЕПУТАТТАРЫ, СИБИРЬДЕГІ РЕГИОННАРНЫҢ УСТАҒҶЫЛАРЫ, КИЛКІМ ПРЕДПРИЯТИЕЛЕРНІҢ ТӦСТЕГҶӀЛЕРІ ПАЗА УСТАҒҶЫЛАР. ОЛОХ ТУСТА ПУ ТУСХА ЧЫЫЛ ПАРҒАН ПІЛІСТЕРГЕ ПАЗА МЫННАҢ МЫНДАР ТИЛИР ОҢДАЙЛАРҒА ХАЙЫҒ АЙЛАНДЫРЫЛҒАН.
Сибирьдегі федеральнай университет позының ізиин Хызылчардағы экономика форумының 1800 араласчызына асхан, 1200 араласчы онлайн араласхан. Тиксі, тізең, форум 44 муң кізее хынығ полған: олар аймах мероприятиелернің онлайн-кӧзідіглерін кӧргеннер.
Хакасия правительствозының паза республиканың килкім предприятиелерінің кізілері чылдаң чылға форумда ӧткін араласчалар. Халғанӌы чылларда пістің республикаа форум уламох танығлығ пол парған: Хакасия, «Кимдегі Сибирь» килкім инвестиция проектіне кіріп, пос чирінзер наа инвесторларны тартча тиирге чарир. Наа инвестиция проекттерін чуртасха кирері килкім хорадығларны ла нимес, ідӧк пӧзік квалификациялығ специалисттерні киректепче. Хайдаң оларны аларға? Ол инвесторларның паза ӱлгӱлернің сағыссыразы. Иң пастағызын, специалисттерні тимнирін регион тӧстепче. Ол тоғыс орыннарына орындағы чуртағӌылар алыларына оңдай пирче. Чоохтирға кирек, «Кимдегі Сибирьге» кірчеткен регионнарда компаниялар тоғыстарын алғытчатханнаңар паза наа предприятиелер тӧстелчеткеннеңер тиксі 70 муң наа тоғыс орны тӧстелері кӧрілче. Хакасияда наа тоғыс орыннарын тӧстир предприятиелернің пірсі - «РМ Рейл Абаканвагонмаш» АО. Республика пазы Валентин Коновалов паза предприятиенің ӧӧн устағӌызы Александр Гирич компанияның инвестиция проекттерін чуртасха кирерінде пірге тоғынарға чӧптес салғаннар.
КЭФ-тың ӧӧн чыылии «Сибирь: таңдағы экономика» сурыға чарыдылған. Аның араласчыларын удурлааннар Хызылчар крайының губернаторы Александр Усс, Россия президентінің СФО-дағы полномочиеліг кізізі Анатолий Серышев паза Россия правительствозы кнезінің орынӌызы Виктория Абрамченко. Хайзы даа устағӌы хазнабыстың мыннаң мындархы тилізінде Сибирьні, аның регионнарын пӧзік синге турғысча. Анзы тиліс кӧстее іскер салыларынаң палғалыстығ. Олох туста ол уғаа нандырығлығ кирек, аннаңар прайзына пірге тудынарға, чӧптіг тоғынарға киректелчеткені таныхталған.
Экономика тилізі чонның чахсы чуртазынаң пик палғалыстығ. Чуртағӌылар - ӧӧн ис-пай. Пу сағыс тиксі форумда истілген. Виктория Абрамченконың айланызынаң, Россия правительствозы экономиканың тиліс кӧстеглерін амғы оңдайларға килістіре алыстырарынӌа тоғынча. Алызығлар прайзына теелер, че тиліс тохтабасха кирек. Россия правительствозының кнес орынӌызы Сибирьнің чир-чайаан ис-пайының улуғ чыындыларының тузазына, олар мыннаң мындархы тиліс кӱзі поларына хайығ айландырған. Сибирь тилізінде сигіс кластер кӧрілче: ағас, алюминийдең ниме-ноо сығарары, ӧңніг паза ас тоғасчатхан металлар, нефть паза газ, аарлығ металлар, туризм, аал хонии паза хара тас.
Кӱн сурии ӱзӱриинде араласханнар Экономика паза инфраструктура кінінің президенті Владимир Косой, Хазна Думазы кнезінің орынӌызы Шолбан Кара-оол, «Сегежа Групп» компанияның толдырығлығ устағӌызы Михаил Шамолин, «Норильский никель» компанияның улуғ вице-президенті Николай Уткин, РУСАЛ компанияның «Вольное дело» чыындызының тӧстегӌізі Олег Дерипаска, Хызылчар крайы губернаторы Александр Усс. «Центр стратегических разработок» президенті Владислав Онищенко ӱзӱрігні апарған. Ол пӱӱнгі Сибирьдегі федеральнай округтың ӧӧн сидіксіністерін адаан. Оларның ӧӧн чардығы город-поселоктар предприятиелернең хости тӧстелгенінең палғалыстығ: чалғыс предприятиенің сидіксіністері, тиксі город-поселоктың чуртас-экономиказына тееліп, чуртағӌыларның чуртас синін тӱзірче, ибіркі чир-чайаанға ӱрег ағылча, салтарында чуртағӌылар кӧместең Сибирь регионнарынаң кӧсчелер. Че, андағ даа полза, алғым тиліс оңдайлары пар: экономикада, наукада, импорт ниме-ноозын сығарарында паза пасха кӧстеглерде. Че ниме сағынчалар ол сурығларнаң кӧнізінең айғасчатхан паза нандырчатхан кізілер?
Шолбан КАРА-ООЛ: «Піске пос чирінде чуртас хомай тіп сағынарға чарабас. Аның тилізінеңер сағынарға, чоохтазарға кирек! Піске пірге тудынарға кирек. Наа сағыстығ идінӌектерге харығ полбасха, сағыстарын чуртасха пос чирінде, мында, кирзіннер, наа тоғыс орыннарын тӧстезіннер.
Пістің чир-суғӌыбыс Сергей Кужугетович Шойгуның пастаанаң Россия правительствозында Сибирьнің тилізінӌе комиссия тӧстелген, хайдар мин ідӧк кірчем. Аның салтары Сибирьні тилідерінӌе федеральнай программа поларына ізенчем. Форумның чӧптері ідӧк санға алылар сағынчам. Шойгуның сағызы - городтарға «ӱзерге» пирбеске. Чахсы чуртас синінең не піс чииттерні Сибирьзер тартып аларбыс. Ағаа ідӧк нацпроекттернің чуртасха кирілгені хабазар!»
Владимир КОСОЙ: «Піс сынында экономика хатығластары тузында хайди тилирін ӱзӱрчебіс. Сағам ниме поларын іле кӧрерге сидік. Пірее ікі неделя аразына ол амырирға кирек, анаң паалирға, кӧрерге чарир. Транспорт инфраструктуразын кӧрзе, сибирьдегілерге ӧріністіг хабар - ол Россияның ортызынзар паза іскер тилир. Логистика кіннері кӧзірілер. Город істіндегі транспорт инфраструктуразына ідӧк хайығ саларға кирек, ол санда Хызылчардағы метрополитенге. Ниме полар регионнарның экономиказында? Иң улуғ ӱрег Москваны паза Санкт-Петербургты сағыпча. Сибирьдегі промышленность городтарында киректер хай-хай чахсы полар».
Александр УСС: «Чуртас кӧзітче, «хара кӱнде» чыынды пары - чахсы. Че олох туста ӧӧн «кубышка» ол тиліске ӧзен полчатхан экономика паза инфраструктура полча. Ол хатығластарнаң пір дее палғалыстығ нимес. Аннаңар мин прай инфраструктура проекттерін чуртасха кирері ӱчӱнмін, ол хоза ахча айланызы, тоғыс орыннары, чуртас паза тиліс. Сибирьде тиксі хазнаның экономиказын тарт парчатхан улуғ компаниялар орныхчалар. «Кимдегі Сибирь» килкім инвестиция проекттерін чуртасха кирерге полысча. Аны пасха хазналарның, Япония, Хыдат осхас, макрорегионнарынаң тиң турғысчалар. 12 триллион салковайға инвестициялар 2035 чылға теере иділер. Ол тиксі саналған проекттер. Олох туста пу проекттернің паза пір кӧстее: регионнарда чуртағӌылар санын ӧскірері. Хазнаа пу проекттерні чуртасха кирерін сала алғым паалирға кирек. Оларнаң палғалыстығ прай кӧстеглерні «азахха турғызарға»: сығарысты, инфраструктураны, науканы, наа технологияларны, логистиканы паза пасхазын».
Михаил ШАМОЛИН: «Ағастаң ниме-ноо сығарчатхан предприятиелернің ӧӧн чардығы Европа саринда орныхча: целлюлоза, фанера заводтары паза пасха сығарыстар. Сибирь ағасты кизерінең не айғасча. Ол Хыдатсар парча. Аннаңар пістің алныбыста пу киректі алыстырарынӌа улуғ пӧгін турча. Иң пастағызын ол целлюлоза заводының пӱдірии. Ол, тізең, ағасха, таарлағ полызығларына кирексініс. Аннаңар тимір чолларны хайди даа алғыдарға кирек. Завод пӱдіриине, тиріг аларына хабазығ киректелер. Тиксі алза, оңдайлар кӧп».
Олег ДЕРИПАСКА: «Тимір кӧзеңе» тӱзіріл парған. Піс прайзы ынархас ӱчӱн. Ідӧк проекттерні чуртасха кирерін узарадарбыс, че оңдайлар алыс парар. Ол иң пастағызын банк киреене теелче. Сибирьнің позының ахча структуралары поларға кирек. Банк ставказы - 20 процент. Хайди ол син процентке ипотека аларға? Ол кӧнізінең пӱдіріг киреен тохтадыбызар. Пӧгін турча экономикаа тӱзерге пирбеске. Орта чоохтар: инфраструктурадаңар, газ тартарынаңар, углерод «ізін» синдірердеңер, сығарыстардаңар. Іскеркі сари піске кӧп чоллар асча. Хомзынысха, піс Братсктаң аннаң андар сых полбинчабыс. Ӧӧн город Сибирьде орныхса, піс тиксі тилекейзер пасхали кӧрербіс».
Тиксі алза, КЭФ-тың ӧӧн чыылииның араласчылары пір салтарға килгеннер: пӱӱнгі сидік туста, наа оңдайлар таап, мыннаң мындар прай ниме чахсы поларына ізенерге, аннаңар чоохтар апарарға. Геополитика хабарлары экономикаа теелбин полбинчалар, че хайда «ізіктер чабылча, анда наа ізіктер азылча». Аннаңар кидеркі хазналарның хатығластары Россияны іскер айланарға кӧстепчелер, Сибирьге, тізең, анзы уламох чахсы.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде