ИМҶІЛЕР ЧИДІСПИНЧЕТКЕНІ - ИҢ АҒЫРСЫМНЫҒ СУРЫҒ
16.03.2022
Хабарлар
Кӧні эфир. Республика пазы Валентин Коновалов, социальнай сетьтерде кӧні эфирге сығып, чуртағҷыларның сурығларына нандырған Хакасияның хазых хайраллаӌаң министрі Олег Ананьевскийнең хада
Хакасия пазы Валентин Коновалов чооғында таныхтаан, ирткен чыл имнег киреендегілерні матап сынаан. Коронавирус пандемиязы сылтаанда сидіксіністер сығысхан даа полза, че республиканың хазых хайраллаӌаң министерствозы пістің чуртағӌыларға имнег полызиин чахсы пирерінӌе паза оларға имненерге оой полар алғым оңдайлар тӧстирінӌе тоғысты узаратхан.
2021 чылда республикада, нацпроекттерні чуртасха киріп, имнег амбулаториялары, фельдшер-акушер паза фельдшер пункттары пӱдірілгеннер. Кӧзідімге, Зеленай, Хуйулығ хайа, Пілӧліг паза пасха даа аалларда. Тиксі 8 учреждение пӱдірілген. Республиканың ӧӧн имнег туразы тыхталған. Хакасиядағы имнег учреждениелерінде тиксі тыхтағ тоғыстарына 100-че млн салковай хорадылған. Ідӧк имнег организациялары материально-техническай саринаң нааӌылалғаннар, хазна программаларынӌа 800 млн азыра салковайға имнег оборудованиезі алылған. Табырах имнег полызиин пирӌең 20 автомобиль алылған. Паза наа автомобильлерге участковай имнег туралары чидінгеннер.
Льготалығ имнерні пирерінӌе тоғысты чахсыландырарға кӱстенчелер. 2021 чылда мында улуғ хаалағ иділген, тоғыс тудығ чох апарылған тиирге чарир. Ам пӱӱн льготалығ имнер кізілерге тузында пиріл турча. Министерство прай хоптарға чапчаң хайча. Хакасия пазының чахии хоостыра регионның финанстар министерствозы имнег киреендегі хорадығларға ахча чахсы позытча. 2022 чылда андағ хорадығларға миллиардча салковай позыдылар.
Хазых хайраллаӌаң министерство ідӧк кадрлар суриин пӧкчең оңдайлар тілепче. Хомзынысха, имӌілер чидіспинчеткені имнег киреенде ӧӧн сидіксініс полча. 2019 чылнаң тиңнестірзе, ам имӌее кӧстегліг ӱгредігӌе ӱгренчеткен оол-хыстарның саны 35 %-ке кӧп. Пылтыр имнег хазна организацияларынзар 139 имӌі істенерге килген, ол 2020 чылдағызынаң 8 %-ке кӧп полған. Пістің регионда ідӧк чуртасха кирілче «Земский доктор» хазна программазы. Тиксі алза, хазых хайраллиры системазын тилідерінӌе пасха даа кӧстеглерӌе кӧп тоғыс апарылча.
Хайди чоохтаан Олег Ананьевский, 2021 чылда имнег киреендегілер ковидтің ӱс салғағында прай кӱс салып тоғынғаннар. Наа чуғынӌах тӧдір пазынған туста олар пазох ла пландағы имнегзер айлан турӌаңнар. Аразында имнег тоғынӌыларына уғаа сидік полӌаң, че олар 2020 чылдағы осхас аар киректі хыйызарға сіренгеннер. Коронавируснаң ағырчатханнарның саны хай-хай кӧп пол сыххан, че олар пу чуғынӌах ағырығнаң ағырчатхан кізілерні имнирге ӱгреніп алғаннар. «Дельта» наа штамм сығыс килгенде, кізілер аннаң уғаа тың ағырғаннар, андағ даа сидік туста чонға имнег полызиин пирерін пір дее тохтатпааннар.
Паза министр 2022 чылға кӧрілген планнардаңар хысхаӌахти чоохтаан. Хакасияда пу чылда амды 16 ФАП паза имнег амбулаториязы пӱдірілче.
Республиканың олған имнег туразын нааӌылап, улуғ тыхтағ тоғызын апарарлар. Асхыста олған поликлиниказының пӱдіриин пастапчалар. Ідӧк андағох имнег учреждениезін Ағбанда, Харатаста пӱдірерге пӧгінчелер. 2023-2024 чылларға планға кирілче сах андағох поликлиникаларның паза пасха имнег тураларының пӱдірии. «Хакас Республикадағы пастағы имнег полызиин пирӌең имнег учреждениелерін нааӌылиры» регион программазынӌа тоғыс узарадылар. Имнег тоғынӌылары чидіспинчеткенін - иң ӧӧн сидік сурығны - пӧгер ӱчӱн, пӱӱл специалисттерге чурт аларына 100 млн салковай позыдылған. Пу сурығны пӧгеріне регионда пастағызын на ол син кӧп ахча позыдылча. Чурт иң пурун алылар пастағы имнег полызиин пирчеткен имнег учреждениелеріндегі, табырах имнег полызии службазындағы специалисттерге, аалзар істенерге килген улусха, республиказар тоғысха хығыртылчатхан пӧзік устығ имӌілерге. Килер чылда пу кӧстеге ікі хати кӧп ахча кӧрілче - 200 млн салковай. «Пӧгіннер кӧп паза оларны пӧкчең кӱс читкіӌе. Тоғынып, имнег киреен чахсыландырарбыс», - таныхтаан Олег Ананьевский.
Анаң пастыхтар чуртағӌыларның сурығларына нандырғаннар. Хайзы-да сурығлар социальнай сетьтерде азынада пирілген, пасхазы, тізең, кӧні эфир тузында. Чоохтирға кирек, кӧні эфирде Валентин Коноваловнаң Олег Ананьевский 31 сурыға нандырарға маңнанғаннар. Аймах-пасха сурығлар кірген, че піс ӧӧн не сурығларны пирчебіс.
- Минің азах аар чӧрчеткен хызым перинатальнай кінде санға тур саларға иткен, че ағаа чаратпааннар. Аның Ағбанда «прописказы» чоғыл тіп сылтанчалар. Итсе-де, ол Ағбанда городтың имнег туразында санға алылған полған. Имҷі-гинеколог хызыма перинатальнай кінде санға тур саларға чарир тіп чоохтаптыр. Анда аны санға турғызарға тоғыр полғаны орта ба? Паза хайди поларға?
- Пастағы имнег-санитар полызии мындағ оңдайӌа пирілче: кізее хайдағ аал-городта «прописка» пирілген, ол олох чирдегі имнег организациязында санға алылча. Закон хоостыра кізее участковай имӌіні таллап аларға чарир, чуртабинчатхан чирдегі дее пасха поликлиникада санға тур саларға. Че андада кізінің ӱр нимес тусха кӧрілген регистрациязы хайди даа поларға кирек. Участковай имӌее, кӧзідімге, пірееде иблеп тее чӧріп, имнег полызиин пирерге киліс парча, аннаңар кізінің адрезі олох таа пар поларға кирек.
Ипчілер поликлиниказынаңар чоох апарза, кізінің городта регистрациязы пар полза ла, ол анда санға тур полар. Че «прописказы» чох ипчінің андағ ноо даа поликлиникада санға тур салар оңдайы чох полар. Іди законодательство хоостыра чарадылбинча. Че сынында кізі Ағбанда чуртапчатса, ағаа ӱр нимес тусха регистрация идіп аларға кирек. Андада ол закон хоостыра Ағбанда перинатальнай кінде санға алылар.
- Чоохтап пиріңер, Харатастағы пала тапчаң тура хаӌан позының кӧстеенҷе тоғын сығар?
- Пӱӱнгі кӱнде піс «коронавирус» диагнозтығ кізілерні имниріне кӧрілген орғаннар санын хызырчабыс. Чағынғы пӧгінде - ідӧк Харатастағы пала тапчаң тураны андағ орыннардаң толдыразынаң позыдары. Анда халғанӌы пациенттер ковидтең читіре имнел парған соонаң дезинфекция иртірілер, анаң пу неделяның халғанӌызынзар пландағы имнегні пиріп пастирлар.
- Ковид хай син тус ам даа «хайынар»? Планда кӧрілген имнег полызии хайзы имнег тураларында пиріл сығар?
- Пу сурыға ӱстӱнде чардыхти нандыр пиргебіс. Чағынғы тусха пӧгін - республиканың ӧӧн имнег туразында хирургия корпузында, Ағбан городтың имнег туразында пландағы имнег полызиин айландырарға. Ковиднең ағырчатханнарны имниріне кӧрілген орғаннарның 20 %-і резервте тудылча. Наа чуғынӌахтаң тоғыр кӱрезіг ам даа апарылчатханда, пос турчатхан орыннар резервте хайди даа поларға кирек. Амды ағырчатханнарның саны хызырылча, кирек чахсы саринзар підӧк ле алыс турза, піс пландағы имнегні хай-хай алғыдарбыс. Піс маңат оңарчабыс нооза, коронавирус тымозы, харығ полып, чӱрек-тамырлар паза аннаң даа пасха ағырығларны имниріне тың теелче. Аннаңар олаңай имнег киреен чапчаң айландырарға кӱстенчебіс.
Пістің ученайларның ухаанӌыластарынаң, коронавирус тымозы пӱӱл апрель-майда, сентябрь-октябрьда хатап сығыс килерге айабас. Че ниме поларын чуртас ла сынында кӧзідер. Пӱӱн, тізең, пістің чирде «Омикрон» штамм ам даа «хайынча», ол «Дельтаны» сығара «сӱрібіскен».
- Пригорскта олған имнег полызии сурии хаҷан пӧгіл парар? Имнег полызиин алар ӱчӱн Харатассар чӧрерге килісче. Филиал октябрьда азылар тіп чоохталған, ам, тізең, марттың ортызы. Поселокта терапевт тее, педиатр даа чоғыл.
- Пригорскта палаларға имнег полызиин пиреріне ӧнетін орын кӧріл парған. Ол Харатастағы олған имнег туразының холына пиріл парған. Анда тиксі тыхтағ тоғыстары иділген, сағам лицензия пирілерінӌе тоғыс апарылча. 1 апрельдең педиатр тоғын сығар. Пригорскта, итсе-де, фельдшер, имнег полызиин пиріп, тоғынарға кирек. Пеер терапевт Харатастаң сыбыра кил турарға кирек. Поселоксар Харатастағы имнег туразының имӌілері ноға тоғыс чорығынаң чӧр турар оңдайнаң тузаланминчатханын ілезіне сығарарбыс.
- Харатастағы хирургияда пациенттерге хайнадылған суғ чоғыл. Ковиднең ағырчатханнарға хайнадылған суғны ибдең кӱннің сай ағыл турарға килісче. Олег Васильевич, ноға андағ сидіксіністер пар? Харатастағы имнег туразында ісчең суғ сурии ноға пӧгілбинче?
- Хакасиядағы прай имнег тураларына ісчең суғ пирілче. Ол - санитарнай правилоларның синіне килістіре суғ. Аннаңар пӧліктерзер суғны хоза тарт чӧрбинчелер, ол санда Харатастағы имнег туразынзар. Пу тураның полған на хадылында чейник, микро-волновай пес пар. Анда, суғ хайнадып, чиисті ізідіп аларға чарир.
Валентин КОНОВАЛОВ:
- Пу сурығны, пӧгіп, оңдайлап салыңар, Олег Васильевич. Аны хоостыра пір ле хоп кірбеен. Ноғадаңар анда сидіксініс сығысча паза ноға суғ хайнатчаң оңдай чоғыл тіп сыныхтабызыңар. Арса, андағ оңдай сынап таа пар, че пациент анзын пілбинче полар.
- Сурығ Абаза городтағы стоматологиядаңар. Хаӌан ол тоғынар?
- Абазада пу уғаа сидік сурығ. Піс андар имӌілер пасха орыннаң чӧріп тоғынар оңдайны чуртасха кир кӧргебіс. Іди пурун республиканың стоматология поликлиниказындағы тіс имӌізі андар чӧр турған. Анаң - Асхыс аймааның ӧӧн имнег туразындағы тіс имӌізі. Че ол оңдайнаң тоғыс ӱр апарылбаан. Піс пу сурығны хайығда тутчабыс. Абазаның администрациязы городта андағ специалистке чурт пирер сурығны пӧк салған. Абазазар істенерге кӧс килген тіс имӌізіне чурт пирілер. Амды школа тоосхан оол-хыстар имнег университедінде стоматология кӧстегӌе ӱгренчелер, олар, пӧзік ӱгредіг алып алзалар, Абазазар тоғынарға килерлер тіп кӧрілче. Пӱӱнгі кӱнде пу сидік сурығны, кӱннің сай хайығда тудып, пӧгерге кӱстенчебіс. Че сағам ол пӧгілгелек.
- Піҷі пазы аалда пір имӌі дее чоғыл. Олар прайзы «хызыл зоназар» істенерге парыбысханнар, чуртағӌылар имнег полызии чох халғаннар. Аймахтағы паза орындағы ӱлгӱлер пу сурығны пӧгерінҷе пір дее ниме итпинчелер.
Валентин КОНОВАЛОВ (министрзер айланып):
- Пу сурыға ідӧк хайығ салыңар паза полыс пирерге кӱстеніңер. Пілдістіг, кадрлар суриин пӧгерге уғаа сидік. Че пӱӱн пістің чирзер специалисттерні тоғысха тартып аларына кӧп оңдай пар, ол санда аалзар даа. Аалзар істенерге килгеннерге, городтағыларнаң тиңнестірзе, хазна полызии кӧп ле пирілче.
- Онкология ағырығлары диспансерінде пландағы имнег тохтадылған ма алай чох?
- Онкология ағырығларынаң ирееленчеткеннерге имнег полызии толдыразынаң пирілче. Анда имнег полызиин пирерінӌе тоғыс хаӌан даа тохтадылбаан. Сынап ағырчатхан кізее хайдағ-да алынӌа полызығ киректелчетсе, аннаңар прай танығларны хазых хайраллаӌаң министерствозар ызарға кирек. Андада піс ағаа хайди полыс пирерін пӧк поларбыс.
- Чоохтап пиріңер, «хызыл зонада» істенер тоғыс орыннарынаңар хайда піліп аларға чарир?
- Хакасияның хазых хайраллаӌаң министерствозынзар кӧнізінең айланарға чарир. Ведомствоның телефоннары аның сайтында пирілче. Ідӧк министерствоның социальнай сетьтеріндегі страницаларынзар сурығнаң айланарға чарир.. Анда сірерге кирек чӧптер пирілер. Ӧӧні - постаңар прай танығларны кӧзіт саларға.
- Ноға амды ковид госпитальын пӱдір саларға паза имнег тураларын ковидтең имнирінең позыдып аларға чарабас?
- Пістің андағ госпиталь пӱдіріл парған. Кӧзідімге, Саяногорскта пар. Ағбан пилтіріндегі имнег учреждениезінде тиксі тыхтағ тоғызы иртіріл парған, ол ам ковид госпитальы чіли тоғынча. Хаӌан чуғынӌах тың тарап сыхса, чуғынӌах істі ағырығлары имнег тураларының кӱзі читпинібісче. Піс чуғынӌах ағырығларны имнеӌең учреждениелерні алғыдардаңар сурығны кӧдірчебіс.
Регионның хазых хайраллаӌаң министерствозының андағ пӱдірігдеңер проекттері пар. Пу сурығ ӱзӱрігде. Нинӌе дее госпиталь пӱдірерге чарир, кӧзідімге, 1,5 муң алай 2 муң орыннығ улуғ имнег туразын. Че ӧӧн сурығ имнег тоғынӌылары чидіспинчеткені полча. Пандемия тузында имнег тоғынӌыларын, пландағы имнегдең позыдып, «хызыл зоназар» тоғысха тартарға килізер. Пу алғым сурығ полча. Госпиталь пӱдір салғаны асхынах полар, піске олох туста тоғысха хоза имнег специалисттерін табарға киректелер.
- Хайдадыр кӧс чӧрҷең амбулаториялар? Олар тоғынчалар ба?
- Пылтыр кӧс чӧрӌең 24 комплекс алылған. Олар - фельдшер-акушер пункттары, флюорографтар, маммографтар, стоматология кабинеттері. Ам чылығ кӱннер тур сыхханда, анзы піске андағ комплекстернең тоғынар оңдай пирче. Имнег тоғынӌылары «хызыл зонадаң» кӧместең айланчалар. Марттаң ФАП чох аалларзар мобильнай бригадалар чӧрерлер. Олар ідӧк пасха даа аалларда, диспансеризация иртірілчетсе, тоғын турарлар. Андағ чорыхтарға чӧріп пастабысханнар.
- Хырығ озариндағы олған инсулині республиказар читірілер бе?
- Хакасиязар пылтыр палаларға инсулин читірілӌең, хайзы пістің хазнада тимнелген, че аны пасха хазналарның заводтары сығарча. Пӱӱл піс олған инсулинін садызарынӌа марығ иртіргенде, аны пістің хазнаның производительлері утып алғаннар. Республиказар Россияның инсулині читірілче. Ол - пӧзік качестволығ им. Че паба-іӌелер ноға-да ӱрӱк сыхханнар. Хакасияда инсулиннең имненчеткен 170 пала чуртапча. Піс инсулинні кӧнізінең заводтардаң садызардаңар чарадығ алыбысхабыс. Заводтар имні хырығ озариндағы технологияларӌа тимнепчелер. Пу чылға инсулин читкіӌе алылған.
Пастыхтар аннаң даа пасха илееде сурыға нандырғаннар. Че хайзы-да сурығӌа айланған кізілерге сидіксіністерін алынӌа пӧгерге киректелче.
Автор :
Инора БОРГОЯКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде