Паалар ӧзiзi синче, наа хабазығлар кирiлче
01.04.2022
Хабарлар
Киҷее Хакасия пазы Валентин Коноваловтың устаанынаң республика правительствозындағы кризистең тоғыр оперативнай штабтың теестегi чыылии ирткен.
Пастағы искiрiгнең чоох тутхан Хакасияның юстиция киректерінҷе паза регион безопаснозынҷа министр тоғызын толдырчатхан Елена Кудинова. Аның искiриинең, Асхыс паза Алтай аймахтарының терроризмнең тоғыр кӱрезiге тимдезi сыныхталған. Ағбан городта нинҷе-де тохтағда паза стенеде Россияның Украинадағы ӧнетiн операциядаң тоғыр пазылғаны чох идiлген. Чыл пазына тиксi 3 муңҷа чуртағҷы чыылысхан, ӱлӱкӱнде пiр дее сайбағ таныхталбаан.
Интернеттегi искiрiглер паза чон ӱндезiглерi ниме-нооға паа ӧсчеткенi сылтаанда ӱрӱгiс тӱсче, чон сала амырапчатханы таныхталча. Хакасия пазы Валентин Коновалов чонға Объясняем.рф порталдаңар кӧп искiрерге сурынған. Ол платформа чуртағҷылар сурығларына сын нандырығ аларға полысча.
Хакасияның экономика тилiзi министрi Виктор Богушевич искiриин чонға иң кирек ниме-ноо паазының сыныхтаанаң пастаан. Халғанҷы неделя пу нимелерге паалар тың ӧспинiбiскенi паза тӱсчеткенi дее таныхталчатханын искiрген. Сағам паалар тӧстег чох ӧскiрiлчеткенi пiлдiртпинче. Пiр неделя аразына иң пiлдiрте ӧс парған ас-тамах санында маргарин (+4,6%), сахар (+5,6%), гречка (+4%), капуста (+23,3%), муксун (+25,3%), свекла (+1%), морковь (+4%).
Пӱӱнгi кӱнде азых турча имнер паза имнеге кирек ниме-ноо пааларын хайығда тудары. Экономика тилiзi министерствозы ол тоғысты хазых хайраллаҷаң министерство позына аларына iзенген, че аның андағ полномочиелер чох полтыр. Килчеткен неделяа ол сурығ пӧгiл парарға кирек.
Виктор Богушевич пос киреене читiрерге чарадылған хабазығларны чарыт пирген. Пiс оларны пӱӱнгi газетада сығарғабыс. Андох Хакасияның финанстар министерствозы идiнҷектерге налогтарны тӱзiрерге чаратханын пасхабыс. Налогтар тӱзiрiлген сылтаанда идiнҷектернiң холында 110 миллион салковай халарға кирек. Ол ахча пос киреен тилiдерге чахсы чӧлег полар. Пiр хоза танығ: социальнай кӧстеглiг пос киреене 500 муң салковайға теере хабазығ пирiлче. Идiнҷек тилiс проектiне киректелчеткен тиксi ахчаның чарымын позы хосчатхан, амды аның 25%-iн не хозарға чарир.
Хакасияның экономика тилiзi паза финанстар министерствозы садығ киреендегiлерге паза бухгалтер полызығларын пирчеткеннерге хабазарын ӱзӱрче. Пӱӱнгi кӱнде садығ киреендегi идiнҷектерде 20 азыра муң кiзi тоғынча, оларға тоғыс орыннарын хайраллирға кирек. Бухгалтер полызығлары iдӧк сидiксiнiстерге урунчалар, чаҷын паза компьютер программаларына паалар кинетiн ӧзе халғанынаңар.
– Пааларның ӧзiзi неделя аразына тың пiлдiртпинчетсе, пiр ай аразына алай ирткен чылның олох тузынаң тиңнестiрзе, чахсы кӧрiнче, – таныхтаан республика пазы. – Ярмаркаларны алғым тузаланарға паза садығ тураларынзар орындағы ниме-ноо сығарчатханнарны тартарға кирек.
Халғанҷы сағысты чуртасха кирiп, килчеткен неделяда Садығ сессиязы иртiрiлер, хайда ниме-ноо сығарчатханнарның садығ тураларынаң чӧптесчең оңдай полар.
Хакасияның пӱдiрiг паза ЖКХ министрi Валерий Келин пӱдiрiг ниме-ноозына пааларның алысчатханын сыныхтаан салтарларны искiрген. Тиксi 30-ча компания сыныхталтыр. Олар ӧӧнiнде унадылған нимелернi сатчалар: хум, сай, той паза пасхазын. Пааларның тың ӧскенi таныхталбаан. Килчеткен неделяда кiрпис паза тимiр ниме-ноо паазы сыныхталар.
Министерствода хазна чахығларын толдырчатхан подряд пiрiгiстерi паза кӧп квартиралығ туралар пӱдiриинең айғасчатхан компаниялар кiзiлерiнең тоғазығ ирткен. Подряд пiрiгiстерi хазна чахығларын толдырарынҷа сидiксiнiстер чох полар тiп iзендiрген дее ползалар, Валерий Келиннiң кӧрiзiнең, оох-теек сурығлар хайди даа сығызар. Национальнай проекттерҷе пӱдiрiглерге сайны сығарарға карьерлернi Хакасияның чир-чайаан ис-пайы паза экология министерствозы пӧлчеттiр. Пӱдiрiгҷiлер тоғынчалар. Ӏкi ле пӱдiрiлер тура тоғыстары тохтадылған, сағыпчалар, хаҷан хазна хабазығлары чарадылар паза банк полызығлары нииктелер. Россия правительствозы пӱдiрiг киреене хабасчаң ӱзiнҷi хабазығ кӧрiмнерiн тимнеп салтыр.
Хакасияның хазых хайраллаҷаң министрi Олег Ананьевскийнiң искiриинең, имнер садиинда ӱрӱгiс тохтадылған, имнер читкiҷе садызылған. Льготалығ имнер ӱртӱн айына теере чидер иде алылған.
Монополиядағы тоғыр федеральнай службаның (ФАС) Хакасияҷа управление пастығы Ксения Лебедеваның искiриинең, чырғалларда сахар паазын ӧскiрген ӱчӱн республика прокуратуразынаң хада кiчiг оптнаң садысчатханнардаң тоғыр кирек азарлар. ФАС сахарны сығарчатхан килкiм предприятиедең паза 5 дистрибьютордаң тоғыр кирек азыбысхан. Россия правительствозы хоза импорт апарарға чаратханы iдӧк пааларны тӱзiрерге кирек тiпче Лебедева.
Амды ФАС-тың Хакасияҷа управлениезi чаҷын паазы ӧскенiн сыныхтапча, че амох пiлдiстiг пааны ӧскiрерге сылтағ чох полғаны.
Чахсы хабар – газ паазы 5 салковайға тӱс парған. Амды чуртағҷыларны чир тамаа паазы ӧсчеткенi сағыссыратча. Сурастырығ иртiргенде, чир тамаа Минсуғда алылчатханы сығысхан.
Республиканың аал хонии паза ас-тамах министрi Сергей Труфанов часхы хыра тоғыстарына тимненiс хайди парчатханнаңар искiрген.
Министерство ГСМ сатчатхан компанияларнаң хыраҷыларның кирексiнiстерiне пiр саңай дизель топливозын опт паазынаң садызып аларынҷа чӧптезiг апарча. Аал хонии техниказына хоза чардыхтарнаң сидiксiнiстер сығызарына хорғыс пар. Паалар 40%-ке ӧзерi кӧрiлче. Хакасиязар хыдат техниказын ағыларға тимде компания пар, аның республикада тыхтағ базазы пар, мыннаң мындар станоктар санын хозып, аны алғыдарға пӧгiн турча. Хыдатта сығарылған аал хонии техниказын лизингке садары пӧгiлче.
Пӱӱл республикада 7400 гектар хоза таарылар. Пу чир хазна субсидиязына тузаланысха кирiлче. Чирлердеңер чоох парғанда, кирексiнiснең тузаланминчатхан аал хонии чирлерiн (ӧӧнiнде ӱлӱстердеңер чоох парған) 2023 чылдаң сығара аны киректепчеткен аал хонии предприятиелерiне пирердеңер сурығ кӧдiрiлген. Прайзы андағ айланыснаң Россия правительствозынзар сығарға чарасхан.
Техника паазы ӧсчеткенде, пӱӱл кресен-ферма хониин тилiдерге сағынчатханнарға мал садызарына ӧӧн чӧлегнi идерге чӧп пирiлче. Ол сурығ полған на фермернең ӱзӱрiлче.
Халғанҷы искiрiгнең чоох тухан Хакасияның iстенiс паза социальнай арачыланыс министрi Владимир Чебодаев. Министерство чуртастың сидiк оңдайларына кiр парған паза чуға чуртапчатхан чуртағҷыларға хабазығ оңдайларын алғыдарға чӧптепче. Иң пастағызын, ЖКХ полызығлары ӱчӱн субсидияны ал полар чуртағҷылар саны алғыдылча. Амды сӧбiре парызының 10%-i хорапчатса, ол полызығ пирiлер, алында 12% санға алылған. 2022 чылда ол кӧстеге 131 миллион салковай позыдылған, алызығлар кирiлген соонаң хоза 18 миллион салковай позыдылар. Чаалазығ ветераннарына ЖКХ полызығларына хорадығларның чардығы айландырылча, че полызығ 55 час (ипчi кiзее) алай 60 час (иренге) толза, пирiлҷең. Владимир Чебодаев ол полызығ прай чаалазығ ветераннарына пирерге чӧптепче. Пу хабазыға хоза 4 миллион салковай пирiлер. Социальнай чӧптезiгҷе хабазығ ал полар чуртағҷылар саны iдӧк алғыдылча. Аны амды амғы кризис сылтаанда тоғыс чох халғаннар, чуртастың сидiк оңдайларына кiр парғаннар, ол санда кiчiг паза ыраххы аалларда чуртапчатханнар ал полар. Аннаң пасха 2023-2024 чылларға чаалазығ ветераннарының палалары саны ӧзер сылтаанда, хабазығларға кӧрiлген ахчаны ӧскiрерге сурынған министр. Алызығлар Хакасия правительствозының чарадығларынҷа алылар.
Хакасиязар Луганск паза Донецк республикалардаң кӧс килген чуртағҷылар саны алыспаан. Читi кiзi пос туғаннарында чуртапча. Наа кӧс килер кiзiлернi республика тӧрт орында ӱр нимес чуртадарға тимде: социальнай гостиницалар паза санаторийлер. Хакасияның финанстар министерствозына кӧс килген тусха тоғынҷыларға чал ахчазын тӧлирiне ахчаны таап саларға киректелче.
Мыннаң оперштаб чыылиин тоосхан. Пазағы чыылығ пiр неделя пазынаң иртер.
Автор :
Наталья Субракова
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде