ӦӦН КӦСТЕГЛЕР ОРТА ТУРҒЫЗЫЛҒАНДА, САЛТАРЛАР КӦРІНДІРЕ
27.04.2022
Хабарлар
Ӧӧркі Чӧп. Республика депутаттары теестегі сессияа чыылысханнар. Пу сессияның ӧӧн сурии Хакасия правительствозы 2021 чылда хайди тоғыныбысханынаңар сан пиріс полған
НАА ПАЗА ИРГІ НАА УСТАҒҶЫЛАР
Че пастап депутаттар тимнегліг сурығларны ӱзӱргеннер - Хакасия пазының орынҷызын, республиканың Сыныхтағ-сананыс палатазының кнезін паза Хакасиядағы пала праволарынҷа уполномоченнайны турғызарына чарадығ пирері.
Пастағы сурығ Хакасия пазы орынҷызына Сергей Комаровты турғызардаңар полған. Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев аның кандидатуразын Хакасия пазы Валентин Коновалов киргенінеңер искірген. Сергей Комаров республика ӱлгӱзінде наа кізі нимес, ӱр чыллар Ӧӧркі Чӧп депутады полған, бюджетче комиссиянаң устаан, парламент устағҷызының орынҷызы полған. Че мының алнында ол закон сығарҷаң ӱлгӱде тоғынған полза, амды ол толдырығлығ ӱлгӱде істенер. Аннаҷар аны пу саринаң наа устағҷаа санирға чарир.
Хакасия пазының орынҷызы Ирина Войнова Алтай аймаа пазына табығларда аралазарға сағынчатханнаҷар искіргенде (андағ оңдайнаң ол Хакасия правительствозынаң парыбызар), Сергей Комаров аның орнына алылған тіп сағынарға халча. Улам аның холына экономика тилізінең палғалыстығ сурығлар пирілген.
Пу сурығҷа депутаттар саринаң тоғырланыстар чох полған. Ун пиріс салтарлары: ӱчӱн - 45, тоғыр - 1, ту-дыныбысхан - 0 (сессияда 47 депутат араласхан, пірсі таң ӱн пирерге маңнанмаан).
Ікінҷізі Хакасияның Сыныхтағ-сананыс палатазының кнезін турғызардаңар сурығ полған. Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, пу сурығҷа чоох тудып, пастап ікі кандидатура полғанын таныхтаан: Сергей Комаров паза Ольга Лях.
- Сергей Комаров Хакасия пазының орынҷызына турғызыл парды, -теен ол. - Андағ оңдайнаң пістің амды пір ле кандидатура халды: Ольга Лях.
Владимир Штыгашев Ольга Лях республиканың Сыныхтағ-сананыс палатазынаң тӱзімніг устапча, Россияның Сананыс палатазы аның пӧзік узын таныхтаан тіп искірген. Депутаттар саринаң кандидатха сурығлар чох полған. Ун пиріс салтарлары: ӱчӱн -39, тоғыр - 2, тудыныбысхан - 6.
Паза депутаттар республикадағы пала праволарынҷа уполномоченнайны турғысханнар. Кандидатура ідӧк пір ле - амғы олған омбудсмені Ирина Ауль.
Ӧӧркі Чӧптің культураҷа, ӱгредігҷе паза наукаҷа комитеді кнезі Оксана Разварина, пу сурығҷа чоох тудып, регионның олған омбудсменін турғызар алнында аның кандидатуразы Россияның пала праволарынҷа уполномоченнайынаң чӧптезіг иртче тіп таныхтаан. Ӱр ниместе телеграмма килтір - Ирина Аульның кандидатуразына чарадығ пирілтір.
Ун пиріс салтарларынҷа (ӱчӱн - 45, тоғыр - 1, тудыныбысхан - 1) Ирина Ауль Хакасиядағы пала праволарынҷа уполномоченнайға хати турғызылған. Владимир Штыгашев ағаа улам чахсы тоғынарға алғаан.
КРИЗИСТЕҢ ТОҒЫР ЗАКОН
Пу сессияда ідӧк кризистең тоғыр закон проекті алылған - «Хакас Республика чиріндегі пірге аал хонии налог ставказынаҷар паза Хакас Республиканың налогтардаҷар алынҷа законодательнай акттарынзар алызығлар кирердеңер».
- Закон проектін республика правительствозы кирче, - искірген Владимир Штыгашев. - Таныстырча финанстар министрі тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков.
Закон проекті Россия президенті чахиинҷа тимнелген, санкциялар салтарларынаң кӱрезер ӱчӱн. Наа законҷа 2022 чылда пірге аал хонии налог ставказы 6 %-тең 1 %-ке теере (тоғыс орыннары ирткен чылның хыринда 90 %-тең тӧбін нимес хайраллалған полза) хызырылча. Налог саларының нииктелген системазынҷа 4 %-тең 1 %-ке теере («парыстар» схемаҷа) паза 7,5 %-тең 5 %-ке теере («парыстар минус хорадығлар» схемаҷа) хызырылары турғызылған.
Пу оңдайлар кризис тузында аал хонииндағыларға паза кічіг бизнеске хабазар тіп кӧрілче.
- Налог ставкалары хызырылғаны хоостыра республика бюджеді 120 миллионҷа салковай чідір салар, - таныхтаан Игорь Тугужеков. - Че ол ахча хоныхтарда, идінҷектерде халар паза оларға тилирге, тоғыс орыннарын хайраллап халарға оңдай пирер.
Идінҷектерге хабазығ оңдайларының пірсі ідӧк налог тӧлеҷең тустар сала соонзар чылдырылғаны полча тіп таныхтаан Тугужеков. Ӧӧркі Чӧп депутаттары пу закон проектін пӱкӱлее, пастағы паза ікінҷі хығырығда, пір ӱннең алыбысханнар.
ПРАВИТЕЛЬСТВО ТОҒЫЗЫНЫҢ ӦӦН САЛТАРЛАРЫ
Ӱс ӧӧн пӧгін. Сессияның ӧӧн сурии Хакасия пазы Валентин Коноваловтың республика правительствозының 2021 чылдағы тоғыс салтарларынаҷар сан пирізі полған. Республика пазы 2021 чыл тоозылчатханда тилекейде экономика кризизі пол парарын, Россиядаң тоғыр «санкциялығ чаа» пасталарын пірдеезі сағыбаанын таныхтаан.
- Че анзы піс таңдағызына пӧгіннер турғыс полбазыбысты таныхтабинча, - теен Валентин Коновалов. - Піске алызығларға чапчаң хайарына тимде поларға паза алнынзар ла хаалирға кирек. Аннаҷар мин пӱӱн правительствоның 2021 чылдағы тоғызынаҷар ла нимес, ідӧк иділген хаалағлар пӱӱн паза таңда піске хайди полызардаҷар чоохтирбын.
Республика пазы 2021 чылда пӧгілген 3 ӧӧн пӧгінні адаан: ахча саринаң киректі оңдайлиры, бюджетті толдырары, регион экономиказы «ӱс улуғ отрасльнаң» - металлургиянаң, хара тас анирынаң паза энергетиканаң - палғалыстығ полчатханын хызырары.
- Пу чыллар аразына піс хазна алымының пӱдізін алыстырыбысхабыс: коммерческай алымнарның чардығын хызырыбысхабыс, халған кредиттерңе процент ставказын хызырып алғабыс, - искірген Хакасия пазы. - Хазна алымын 1,2 миллиард салковайға хызырыбысхабыс. Пандемия полза даа, алым пір процентке дее ӧспеен.
2021 чылда республика бюджедінің парыстары 68,3 %-ке ӧс парған. 2020 чылда парыстар тиксі 18 миллиард салковай полған полза, ирткен чылда - 30 миллиардча салковай. Пос парыстары паза федеральнай бюджеттең пирілген дотациялар (5,7 миллиард салковай) сылтаанда республика прай социальнай пӧгіннерін толдыр салтыр. Муниципалитеттерге бюджеттерін оңдайлирға 853 миллион салковай пирілтір, ідӧк оларның 10 чыл чыылған алымнарының 99 %-і чох иділген - 750 миллионҷа салковай.
- Піс ӧӧн кӧстеглерні орта турғыс салғабыс, аннаҷар салтарлар кӧріндіре, - таныхтаан Хакасия пазы. - Чыл салтарларынҷа Россияның 35 ізестіг тиліпчеткен регионы санына кіріп алғабыс. Хакасия 11-ңі орында.
Хазых хайраллиры. Валентин Коновалов ӧӧн сфераларға хайығ салған, чооғын хазых хайраллирынаң пастаан.
- 2021 чылда хазых хайраллирына 11 миллиард салковай хорадылған, 2020 чылнаң тиңнестірзе, пір миллиардха кӧп, - искірген Хакасия пазы. - Ковиднең кӱрезеріне 2,5 миллиардча салковай позыдылған. Мында таныхтирға кирек, 800 миллион салковай - ол республика бюджедіни.
2021 чылда «Пастағы имнег полызиин пирҷең имнег учреждениелерін 2025 чылға теере чахсыландырары» регион программазы тоғынып пастабысханын таныхтаан. Ол программаҷа тиксі тыхтағ тоғыстары пасталған - 160 миллионҷа салковайға. Ідӧк 90 миллион салковайға имнег оборудованиезі алылтыр. Аалларда 8 модульнай ФАП паза амбулаториялар пӱдірілтір.
Ирткен чылда радиология корпузының пӱдірии тоозылған, июльға аны тузаланысха кирерге пӧгін турча. Республиканың Г.Я.Ремишевскаяның адынаң имнег туразын, республиканың олған имнег туразын, Асхыстағы имнег туразының стационарын нааҷылиры узарадылча. Асхыста ідӧк олған поликлиниказы пӱдіриин пастабысханнар.
Хакасия пазы, хомзынысха, имнег кадрлары чидіспинчеткенін таныхтаан. Че сидіксіністі сағамох пӧк полбассың, че пу кӧстегңе тоғыс апарылча, теен ол. Ирткен чылда республиканың хазых хайраллаҷаң системазынзар 139 имҷі паза 236 ортын звено специализі тоғынарға килтір. 2020 чылнаң тиңнестірзе, 2021 чылда имҷілер саны хызырылчатханы 31,5 %-ке тӧбін полтыр. Че піске ам даа 200-че имҷі паза анҷох ортын персонал чидіспинче осхас. Республика пазы кадрларны тартарына хабазығ оңдайлары алғыдылчатханын, имҷілерге чурт пӱдірілчеткенін таныхтаан. Кӧзідімге, аалзар тоғынарға парған имҷілерге подъемнай ахча сині 2021 чылда 150 муң салковайдаң 500 муң салковайға теере ӧскірілтір, ортын звено специалисттеріне - 100 муң салковайдаң 300 муң салковайға теере. Ідӧк пӱӱнгі кӱнде кӧстегліг оңдайнаң 722 студент ӱгренчеттір. Оларға прайзына стипендияа хоза ахча тӧлелче.
Ӱгредіг. Пу сферада 2021 чылда ахча позыдары 300 миллион салковайға хозылған, тиксі 13,3 миллиард салковайға тиңнелтір.
- Чыл аразына республикада 6 олған сады пӱдірілген: Тазоба пилтірі, Асхыс п., Пилтір, Шира аалларда паза Ағбан, Харатас городтарда, - чоохтаан Валентин Коновалов. - 2021 чылда Хакасия андағ регионнар санына кір парған, хайда школа алнындағы ӱгредіг алары 100 %-ке тиңнелче. Россияда андағ 33 регион.
2021 чылда 4 школа тузаланысха кирілтір: Ағбанда, Чапаевте, Наа чирде, Чоғархы Пазада. Ирткен чылда ідӧк Пирікчулда паза Ағбанда наа школалар пӱдірии пасталған.
Хакасия пазы ідӧк республика бюджедінең ӧкіс палаларға чурт аларына позыдылчатхан ахча сині чылдаң чылға ӧсчеткенін таныхтаан: 2020 чылда 194 миллион салковай позыдылған полза, 2021 чылда - 270 миллион салковай. Че, хомзынысха, федеральнай бюджеттең пу кӧстегҷе позыдылчатхан ахча хозылбинчаттыр. Прай ӧкістерге чурт пиреріне, тізең, 4 миллиардча салковай киректелче.
Социальнай хабазығ. Пӱӱнгі кӱнде республикада 181 муңҷа чуртағҷы федеральнай паза регион тӧлеглерін алча. Ол 60 артиинаң хабазығ оңдайы: ЖКХ полызығлары ӱчӱн тӧлеглер, телефон палғалызы ӱчӱн компенсация, тіс протезін турғыстырары, транспорт льготалары, кӧп палалығ сӧбірелерге ахчалығ хабазығ, палаларға пособиелер паза пасхазы.
Республика бюджеді ахчазынаң ибдегі полызығны 3 муңҷа чаа ветераны алған: фронтовиктер, тыл істенҷілері, ӧкіс халған ипчілер. 9 Майға чыл сай чаа палаларына региондағы пір хати пирілчеткен тӧлег читірілче: 2021 чылда андағ 19689 кізі полтыр (2022 чылның 1 мартына - 16253).
- Хакасияда тоғыс чохтарның саны пір чылға 5,4 %-тең 1,7 %-ке теере хызырыл парған, - искірген Хакасия пазы. - 2021 чыл тоозылчатханда 4000 тоғыс чох кізі санға алылған, чыл пасталчатханда оларның саны 13200 полған. Мында идінҷектерге хабазығ паза республика правительствозының чонға тоғыс табарынҷа кӱстеністері полысханы таныхталған.
Пӱдіріг. Валентин Коновалов сан пирізінде пӱдіріг отрасльы чахсы чидіглерге читкенін таныхтаан.
- 2021 чылда тоғыстар 19,2 миллиард салковайға толдырылған, 2020 чылнаң тиңнестірзе, чарым миллиардха кӧп, - искірген ол. - Хакасия чурт пӱдірерінҷе федеральнай кін турғысхан кӧзідімні 50 муңҷа квадрат метрге артых толдырыбысхан - 270 муң кв.м орнына 317 муң кв.м тузаланысха кирілген. Таныхтирбын: материаллар паазы ӧскен полза даа, піс мынҷа пӱдіріп алғабыс.
Россия правительствозының вице-премьері Марат Хуснуллин дее пӱӱл февральда пӱдіріг киреене чарыдылған чыылығда пістің республиканы махтаптыр, Хакасияны пӱдіріг отрасльында чылдаң чылға чидіглерге читчеткен иң чахсы 10 регион санына киріп.
Нацпроекттер хоостыра ирткен чылда Хакасияда 14 объект пӱдірілтір: хазых хайраллирында, ӱгредігде, культурада.
Ааллар тилізі. Ідӧк республика устағҷызы алынҷа хайығ аалларға салған. Аалларны тилідері Хакасия правительствозы тоғызында ӧӧн кӧстеглернің пірсі полчатханын таныхтап.
- Пӱӱнгі оой нимес туста аал республиканы ӧңнендірер оңдайлығ, - теен Валентин Коновалов. - Городтар нимес, город чуртағҷылары мағаа тарынмазыннар, ааллар. Аал экология саринаң арығ, ол ас-тамах сығарча.
Хакасия пазы пӱӱнгі кӱнде республика чуртағӌыларының пір ӱзінӌі чардығы аал чуртағӌызы полчатханын таныхтаан паза ол сан мыннаң мындар ӧзеріне ізенізін читірген. Республикада 74 муң артиинаң пос хонии, 700-че кресен хонии, 36 аал хонии предприятиезі тоғынчатханын искірген. Аал хонииндағылар республиканы азырирға, ӧӧн кирек ас-тамахты сығарарға сыданчалар, анзына республика правительствозы тимнеен аймах хазна программалары хабасчатханын таныхтаан.
- 2021 чылда аал хониина ахча позыдары 1737 миллион салковайға тиңнелген, - искірген республика пазы. - 2020 чылнаң тиңнестірзе, 150 миллион салковайға кӧп.
ЖКХ. Валентин Коновалов ЖКХ системазына ахча позыдары чыл сай ӧсчеткенін таныхтаан. 2021 чылда муниципальнай пӱдістерге хысхаа тимненеріне 132 миллион позыдылған - алнындағы чылның хыринда 20 миллион салковайға кӧп. Салтарында 2021 чыл саайлар чох ирткен.
Харатаста чылығ пирерінең палғалыстығ сидіксініс пӧгілген. 500 тураа паза 60 социальнай объектке чылығны Ағбандағы ТЭЦ пир сыххан. Городха чылығ пирері ізестіг пол парған паза хара таснаң одынып киині пуртахтапчатхан 7 котельнай чабылған. Андағ оңдайнаң ідӧк экология киреен чахсыландырӌаң хаалағ иділген.
2021 чылда Хакасия коммунальнай комплекстерге хабасчаң паза тилітчең ікі инвестиция проектін арачылап алған. Оларның паазы 383 миллион салковай.
- Піске оларны чуртасха киреріне федеральнай бюджеттең 192 миллион салковай инфраструктура кредиді пирілген, - искірген Хакасия пазы. - Хубачарда чылығ пирӌең наа сетьтер паза модульлығ котельнай пӱдірілер. Ікінӌі улуғ проект - Зеленай, Расцвет паза Тепличнай аалларны Ағбандағы ТЭЦ-ха хозып чылыдары. Анзы хара таснаң одынчатхан 4 котельнайны чабарға оңдай пирер.
Экология. Оӧн пӧгіннернің пірсі ибіркі чир-чайаанны хайраллиры полған. Валентин Коновалов правительство пу сурығӌа 3 кӧстегӌе тоғынчатханын таныхтаан: ӱрег иділчеткенін тохтадары паза киині чахсыландырары, «Арығ кии» федеральнай программаа кірері, хара тас аныпчатхан паза пасха предприятиелер тоғызынаң ӱрег иділчеткенін хызырары.
Пастағызынӌа тоғыс кӧріндіре - ол Харатастағы, Алтай паза Ағбан пилтірі аймахтарындағы тураларға Ағбандағы ТЭЦ полызиинаң чылығ пирері. Ідӧк Ағбанның 10-ӌы микрорайонында чуртты чарытхынаң чылыдарына кирерінӌе проектті чуртасха кирері пасталған.
Республика правительствозы федеральнай кіннең ӧткін тоғынған сылтаанда «Арығ кии» программа хоостыра Хакасияа хабасчаң оңдайлар ӱзӱрілче. Ағбан паза Харатас сағам наа федеральнай проект араласчылары санында, список 1 июльға теере чарадыға алыл парарға кирек тіп таныхтаан республика устағӌызы.
- Амғы правительство тузында Хакасия чирінде хара тасты анирына пір дее наа лицензия пирілбеен, - таныхтаан ӱзінӌі кӧстегӌе Валентин Коновалов. - Ол пістің алыспас кӧрізібіс. Мының алнында пирілген лицензияларӌа тоғынчатханнарны хатығ сыныхтағда тутчабыс.
Анзына ӧнетін кӧс чӧрчеткен лаборатория алылған, хайзы 10 аал-городта киині 1,5 муң хати сыныхтаптыр. 4 аал-городта кірліг ниме-ноо чарадылчатхан синнең пӧзік полғаны ілезіне сығарылтыр - Хызыл Салда, Кӱргенніг, Солнечнай аалларда паза Харатаста. Ол кирек хоостыра Росприроднадзорзар искіріг ызылтыр.
Хакасия пазы ідӧк ас саннығ чонға саналчатхан шорларның чирлерінде алтын аныпчатханнар суғны кірлепчеткен сурығны чарытхан. Хакасияның чир-чайаан ис-пайы паза экология министерствозы 2021 чылда 17 суғны сыныхтаптыр, оларда пуртахтығ ниме-ноо сині пӧзік полғаны ілезіне сығыстыр. Росприроднадзорзар искіріг ідӧк ызылтыр.
- Піс мында пазох право саринаң путхалысха урунчабыс. Закон хоостыра лицензиялар пирері федеральнай ӱлгӱлернің холында, - таныхтаан республика пазы. - Шорларның праволарын арачылир ӱчӱн, піс Россияның чир-чайаан министерствозынзар пічік ысхабыс, кибірліг тузаланыс чир-чайаан чирлерінде чир алтындағы ис-пайны анирына лицензиялар пирбеске сурыныснаң. Піс Кемеров облазының практиказын кӧргебіс, ам Россия правительствозы кнезі адына айланыс тимнепчебіс. Кибірліг тузаланыс чир-чайаан чирлерінде алтын істезіглерін апарарына паза анирына лицензияларны саңай пирбес чӧпнең.
Туризм. Хакасия пазы пу отрасльға ахча пирері 2021 чылда пір ӱзінӌі чардыхха ӧскірілгенін таныхтаан. Хакасияның аалӌылар туразынзар килген туристтер саны 82 %-ке ӧс партыр. Туризм полызығларының сині 1 миллиард салковайны астыр.
Туризм сферазындағы идінӌектердең налог ахчазы 350 миллионӌа салковай кіртір - 2020 чылнаң тиңнестірзе, сала кӧп. Туризмде істенчеткен коммерческай пірігістер паза идінӌектер саны 17 %-ке ӧс партыр.
2021 чылда Хакасия «Туризм.РФ» корпорациянаң чӧптезігде хол салған. Аны хоостыра «Поднебесье» турист кінін тӧстиріне, Приисковай аалны тилідеріне, «Гладенькая» саналығ чылӌаң курортты алғыдарына паза «Курорт «Озеро Шира» санаторийні нааӌылирына 24 миллиард салковай инвестиция ахчазын кирері кӧрілче тіп таныхтаан Валентин Коновалов.
Инвестициялар. Хакасия пазы искіриинең, инвестициялар ӧзізінӌе Хакасия 2021 чылда Сибирьдегі федеральнай округта 1-ғы орында паза хазнада 7-ӌі орында пол парған. Республиканың экономиказынзар паза социальнай сферазынзар 47,4 миллиард салковай инвестиция ахчазы кіртір.
Пос киреен алза, 2021 чылда ол пандемия соонаң оңдайлан сыххан тіп таныхтаан Валентин Коновалов. Кічіг паза ортын бизнес субъекттері, 2020 чылнаң тиңнестірзе, 550-е хозылтыр. Амды оларның саны 16 муң артиинаң осхас.
2021 чылда МСП субъекттері Хакасия бюджедіне 13 % парыс пиртірлер. Посха тоғынчатханнар санынӌа чахсы кӧзідімнер пар. Ирткен чылға оларның саны 5,5 муңа ӧс партыр, амды олар 7620 кізі. 2021 чылда нииктелген системаӌа налогтың 30 %-ін городтарға паза аймахтарға пирібізерге чарадығ алылған.
- Піс анзын муниципальнай бюджеттерні толдырар ла ӱчӱн итпеебіс, - таныхтаан Валентин Коновалов. - Ол ідӧк орындағы ӱлгӱлерні пос чирінде бизнеске хабазарына паза тилідеріне кӧӧктіргені тиирге чарир. Кӧп идінӌек - кӧп ахча нооза.
Культура. Республика пазы культура тилізіне алынӌа хайығ салған. Ирткен чылда пастағызын на «Хакас тілін хайраллиры паза тилідері» 2022 - 2027 чылларға регион программазы алылғанын таныхтаан. Аны хоостыра хакас тілінең олған книгаларын, пособиелер паза справочниктер сығарарына, чарыдығлығ мероприятиелер иртіреріне 23 миллион салковай артиинаң позыдары кӧрілче.
Хакас тілінең чоохтанчатхан сӧбірелер аразында марығ иртірілген, 100 чиңісчі -1-ғы класстағыларның іӌе-пабалары ахчалығ сыйых алғаннар.
- Тиксі алза, 2021 чылда піс культураа 2,2 миллиард салковай позытхабыс, - искірген Валентин Коновалов. - 2020 чылның хыринда 170 миллион салковайға кӧп.
Ол ахчаа аалларда 15 культура-тынағ кіні тыхталтыр, Ағбандағы паза Асхыстағы искусство школаларында тиксі тыхтағ иділтір, Первомайскай паза Хутухтығ аалларда наа культура туралары пӱдірілтір. Ідӧк Саяногорскта паза Ағбан пилтірінде библиотекаларға наа оборудование алылтыр. Орыс драма театрын нааӌылиры тоозылтыр.
- Правительство пу ӱс чыл аразына культураны хайраллирына паза тилідеріне алынӌа хайығ салған, - таныхтаан Хакасия пазы. - Іди 2020 чыл Хакас тілі чылы тіп чарлалған, 2021 чыл - Алыптығ нымах чылы. Пу чылны піс археологияа чарытчабыс. Культура тилізі паза пурунғы ис-пайны хайраллааны чох республика тиліп полбас.
Теестегі ӧӧн кӧстеглер паза пӧгіннер. Республика пазы Валентин Коновалов, чооғын тоозып, регион ӱлгӱлері тоғызындағы ӧӧн кӧстеглерні искірген:
- Пістің стратегияның пастағы ӧӧн кӧстее - кізі, Хакасия чуртағӌызы. Кізілер республикадаң кӧспезіннер, олар мында чуртирға, палаларын мында ӧскірерге, пос сағыстарын мында чуртасха кирерге хынзыннар. Піс анзына килістіре оңдайлар тӧстирге кирекпіс.
Кізі хазиина ӱрегні хызырары паза пай чир-чайааныбысты хайраллиры - ол пістің ікінӌі ӧӧн кӧстег. Республика чуртағӌылары хазых полза, Хакасия тилир.
Ӱзінӌі ӧӧн кӧстег - наа экономика. Чир алтындағы ис-пай анылчатханынаң палғалыстығ полғаныбыстаң хыйа парары. Аннаңар піске аал хониина, туризмге, пӱдіріге, искірігліг технологияларға, полызығларға паза сервиске хайығ саларға кирек.
Паза пір ӧӧн кӧстег - инфраструктура. Ол Хакасия чуртағӌыларына тиң оңдайлар пирер, ӱгредігде, хазых хайраллирында, культура паза тынағ саринаң. Чахсы инфраструктура - ол экономика тилізінің тӧстее.
Паза пизінӌізі - культура паза тархын ис-пайы, хайзынаң Хакасия чуртағӌыларының кибірлері пӱтче. Піске улуғ ис-пай артызылған, піс аны хайраллап халарға кирекпіс.
Пу ӧӧн кӧстеглер хоостыра Валентин Коновалов Хакасия правительствозы алнында пазағы ӱс ӧӧн пӧгін турғысчатханынаңар чарлаан:
1. Киині чахсыландырары.
2. Хазых хайраллирына кадрлар табары.
3. Республика «ӱс улуғ отрасльнаң» - металлургиянаң, хара тас анирынаң паза энергетиканаң - палғалыстығ полчатханын хызырары.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде