ТӦРЕЕН ТІЛНІ ХАЙРАЛЛИРЫ - ОЛ ПОЛҒАНЫНАҢ НА ПАЛҒАЛЫСТЫҒ
18.05.2022
Хабарлар
Хакас тілін, культуразын хайраллирынҷа чыылығ араласчылары
Тіл сурии. Хакасия пазы Валентин Коноваловтың устаанынаң правительство туразында хакас тілін, культуразын паза этнотуризмін хайраллирынҷа паза тилідерінҷе чыылығ ирткен
ӰГРЕДІГ
Хайди чооғында таныхтаан Валентин Олегович, тілні хайраллиры - ол сӧбіренің, халых чонның паза хазнаның пӧгіні. Хакасияда хакас тілі ікінӌі хазна тілі полча, аннаңар республиканың устағ-пастаа аны тилідерінӌе кӧп тоғыс апарча. Іди ирткен чылда хакас тілін хайраллирынӌа алынӌа программа алыл парған.
Хакас тілін, культуразын паза этнотуризмін хайраллирынӌа паза тилідерінӌе чыылығда ӧӧн сурығ Ағбанның паза Саяногорсктың ӱгредіг организацияларында пос тілін ӱгренерінӌе хайдағ тоғыс апарылчатханы полған.
Республиканың пу ікі городы тіл ӱгренері хоостыра пасхалалча. Ағбанда пу ӱгредіг чылында 3500 азыра пала хакас тілін ӱгренче. Олох туста Саяногорсктың ортымах школаларында 24 ле хакас пала ӱгренче. Оларның тӧрті тӧреен тілін уйан пілче, 20-зі чоохтаспинча. Олған садтарынзар 12 хакас пала чӧрче. Че тіл специалисттері чохтаңар, анда тілні ӱгренминчелер. Хайди таныхтаан чооғында социальнай сурығларӌа Саяногорск пазының орынӌызы Леана Саутина, ӱгредіг организацияларында хакас тілінӌе специалисттер чидіспинчеткеннеңер, тіл ӱгренерінде сидіксіністер сығысча. Че олох туста орындағы ӱлгӱ, хакас тілі ӱгретчілерін табар ӱчӱн, пір дее ниме итпеен осхас - Хакасияның ӱгредіг министерствозынзар аннаңар искірбеен, Хакас хазна университедінзер айланмаан. Амды Саяногорскта хакас тіліне «Айланыс» культура кінінде ле ӱгреніп аларға чарир, хайзында олғаннар паза улуғлар хакас культуразынаң танысчалар, істесчелер.
Металлургтар городынаң тиңнестірзе, Ағбанда кирек сала чахсы арах. Анзы пілдістіг. Мында хакастар даа кӧп чуртапча, хакас тілі апарылчатхан ӱгредіг организациялары даа илееде, специалисттернең дее улуғ сидіксіністер чоғыл. Ағбанда 10 чыл изере пӱдірілген олған садтарында хайди даа хакас группалары азылча. Пу чағында «Сыбыӌах» олған садының наа корпузында хакас группазы азылары кӧрілче. Ідӧк наа школаларда пу тоғыс апарылча. Городтың ӱгредіг управлениезі пу тоғысты аннаң андар узарадар. Пір ниме ачырғандырча, школаларда пос тілі ӧӧнінде факультатив алай ба уроктағы нимес тоғыс оңдайынӌа иртірілчеткені.
- Воспитательлер, ӱгретчілер профессиональнай марығларда сыбыра араласчалар. Олғаннарға аймах тіл марығлары, олимпиадалар, конференциялар, мастер-класстар иртірілчелер, - таныхтаан чооғында Ағбанның ӱгредіг управлениезінің методизі Татьяна Тугарина.
Я, Ағбанда хакас тілін ӱгренер ӱчӱн прай оңдайлар тимнелче. Че ӱгредігнің качествозы сыныхталча ба? Сыныхталчатса, хайди? Пу сурығнаң айланған Татьяна Николаевназар Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаков. Пу сурығ тиктең не сығыспаан. Удаа истерге килісче, хаӌан олған садтарында паза школаларда тіл уроктары апарылча, че палалар, тізең, изеннезерге ле алай ба анымӌохтазарға ла пілчелер.
- Олғаннарның піліс синін сыныхғир тоғыс ӱчӱн, городтың ӱгредіг управлениезі нандырығлығ. Піс алынӌа класстарда сыныхғағлығ тоғысғар паза аттестация иртірчебіс, - нандырған Татьяна Тугарина.
Хакасия пазы Валентин Коновалов Саяногорсктың устағ-пастаана паза ӱгредіг министерствозына кадрлар чидіспинчеткен сурығны пӧк саларға чахығ пир салған. Ағбанның, тізең, ӧӧн пӧгіні - ол хакас тілін ӱгренчеткен олғаннарның санын хозары. Пасха сӧснең, олған садтарында паза школаларда хоза хакас группаларын паза класстарын тӧстирге кирек.
ЧОЛ ТАНЫҒЛАРЫ
Правительство туразында ідӧк город-аалларда чол танығларын хакас тіліне тілбестир тоғыс хайди парчатханы ӱзӱрілген. Аннаңар искірген Хакасияның транспорт паза чол хонии министрі Дмитрий Василиади. Аның таниинаң, пу тусха Хакасияда 150 азыра аалның ады тілбестелген. Пу тоғысты министерство чыл тоозылғанӌа апарар. Ідӧк ол автобус тохтағларын нааӌылапча. Амды республиканың автобус сахтаӌаң орыннары хакас хоостарынаң чазалчалар, амғы тусха килістіре, сіліг тохтағларға алыстырылчалар. Пӱӱл пӧгінде 30 тохтағны нааӌылабызарға, халғанын килчеткен чылларда. Оларның аттары ідӧк тілбестелче.
- Орамалар аттарын, чол танығларын тілбестир чахығны иң чапчаң Асхыс аймааның Тӧӧ пазының устағ-пастаа толдырыбысхан. Олар чол танығларын ӱс тілнең пас салғаннар: орыс, хакас паза англия, - искірген Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаков.
«Хакас чирі» газетаның ӧӧн редакторы, филология наукаларының кандидады Радион Сунчугашев чыылығ араласчыларын чол танығларында аал-город аттары удаа саба пазыл парчатханына хайығ айландырған, ідӧк хай пірее аалларның нинӌе-нинӌе ат полчатханын сизіндірген. Чол танығларынаң айғасчатхан ведомстваа ағаа хайығ айландырарға кирек тіп чӧп пирілген.
Чыылығда ідӧк Алтай аймааның Аршаннар паза Ағбан пилтірі аймааның Пӱӱр пилтірі аал чӧптері пастары Леонид Сыргашевнең Елена Харитонова муниципалитеттерінде чол танығларын хакас тіліне тілбестирі хайди парчатханнаңар сан пиріс иткеннер. Аннаң пасха, хакас тілін хайраллирынӌа паза тилідерінӌе хазна программазы хайди чуртасха кирілчеткенін искіргеннер национальнай паза территориальнай политика, культура, ӱгредіг министерстволарының кізілері.
Халғанӌызында Хакасия пазы Валентин Коновалов хакас тілін хайраллиры піснең палғалыстығ, полған на кізінең тіп таныхтаан.
Автор :
Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде