Чон хазии ӱчӱн турысчалар
28.09.2022
Хабарлар
СЭС-ха – 100 чыл. Санитар-эпидемиология службазы (СЭС) хазнабыста 1922 чылда тӧстелген. Аның ады алыс турған полза даа, тоғызы ӱр нимеске дее тохтадылбинча
Алғыстастар
Хазнабыстың санитар-эпидемиология службазына 100 чыл толчатханынаң харахха тасталбинчатхан тоғыс толдырчатханнарны алғыстирға кӧп кізі килген. Оларның піреезі СЭС-ты пӱӱнгі кӱнге килістіре Роспотребнадзор тіп адапчатхан. Че прайзы даа оларның тоғызын пӧзік паалаан, алғызын читірген.
Хакасия пазы Валентин Коновалов позының алғыстас сӧзінде хазнабыстың санитар-эпидемиология службазының тоғызын уғаа пӧзік паалаан, кӧп чахсы кӧзідімнер ағыл турған. Iди Хакасияда чонға хорғыс ағылчатхан чуғынҷах ағырығлардаң тоғыр кӱресчеткен службаның устағҷызына Герман Александрович Пономаренко 1939 чылда турғызылған полтыр. Итсе, 1930 чылларда чир-суғҷыларыбыстың хазиина хорғыс ағылчатхан чуғынҷах ағырығлардаң тоғыр кӱрезерге имҷілер пір ӧменең сых турғаннар.
Соонаң Илбек Ада чаа, анаң Хакасиядағы килкім пӱдіріглер. Пістің чирзер хазнабыстың аймах пулуңнарынаң чиит оол-хыстар чыылыс сыхханнар. Сыныхтағлығ тоғыс ӱр нимеске дее тохтабинчатхан. Хаҷан Сойан-Сус ГЭС-та хорғыстығ саай пол парғанда, арачылағҷыларнаң хада иң пастағылар санында СЭС тоғынҷылары полғаннар. Cыныхтағлығ тоғыс сыбыра апарыл турған.
«Хаҷан тилекейні хорғыстығ коронавирус халтырат сыхханда, санитар-эпидемиология службазының тоғынҷылары пазох уйғу-чадығ саңай чідіргеннер. Аннаңар олар аарласха паза улуғласха турыстығлар», – таныхтаан чооғында Хакасия пазы Валентин Коновалов.
Анаң Валентин Олегович СЭС тоғынҷыларының иң артыхтарына сыйыхтар читірген. Iди хазнабыстың санитар-эпидемиология службазының Хакасиядағы пӧлиинің устағҷызы Татьяна Романованың кӧкciне «Хакасияның iстеніс сабланызы» медаль хазалған. Сах андох айа сабызы тыҷыри тӱскен, хаҷанох мындағ сыйыхха турыстығ тіп хысхырыстар истілчеткен. Татьяна Геннадьевна андағ чылығ хайығ поларын сағыбаан осхас. Аннаңар даа, холларын кӧкcіне чаба тут салып, ол устапчатхан службаның тоғынҷылары алнында сым на турчатхан. Най тың чӱрексін парғаны харахха тасталған. Анаң пайрамға чыылысхан арғыстарының алнында пазын тӧбін тӱзірген – устағҷының оларға алғыстазы, махтааны.
Пістің республикада СЭС тоғынҷыларының тӧрт кiзiзi «Хакасияның саблығ имҷізi» аарластығ атха турысхан. Олох син тоғынҷы Хакасия правительствозының Аарластығ грамотазынаң таныхталған. 20 артиинаң кізее Хакасия правительствозының алғыстас пічии читірілген. Олар республиканың аймах аал-городтарынаң полғаннар. Оңарылыстығ, толдырчатхан тоғыстары даа пасха-пасха. Че прайзы чон хазиин хайраллир тоғыста пастағы ла чылы істенминче.
Тархын танығлары
Хакасия пазы Валентин Коноваловтың соонда чон алнынзар хығыртылған Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев. Мындағ танығлығ чыылығ-тоғазығлар тузында Владимир Николаевич тархын сурығларына хайди даа теелерге хынчатханын прайзы даа чахсы пілче. Мында ол 1957 чылда пістің областьта СЭС алынҷа cлужбаа айлан парғанын сағысха кирген. Аның устағҷызына 27 частығ имҷі Виталий Музяев турғызылтыр. Виталий Фёдоровичтің устаанынаң Хакасияда СЭС тоғызы пӧзік синге кӧдірілтір.
Владимир Николаевич, пістің областьта санитар-эпидемиология службазы хайди тиліп пастаан тархын чолын сағысха киріп, киртістіг кӧзідімнер ағыл турған. Ол туста мин 1970 – 1980 чылларны сағысха киргем. Сынап таа, пістің областьта пастыхтар СЭС тоғынҷыларынаң матап чочынҷаңнар. Пірее предприятие-организациязар санитар-эпидемиология службазы сыныхтағнаң чиде салза, сах андох улуғ нимес ӱрӱгіс пасталҷаң: чох, пу кізілер тиктең не килбеділер, пірее сайбағ хайди даа таап аларлар. Аннаңар даа тоғысчылар iстенчеткен орыннарын арығлап пастаҷаңнар.
Пір хати, тізең, 1980 чылларның ортызынзар, СЭС тоғынҷыларынаң хада Ағбандағы ит комбинадын сыныхтирға парарға киліскен. Хакасияда саблығ кізі, комбинат директоры Александр Кардаш сыныхтағҷыларны турыстығ удурлирға харасча, хайдар кирек, андар апарарға тимдебін тидір. СЭС тоғынҷылары, тізең, тиксі хазнабысха сабланчатхан предприятиенің цехтарынзар кірбин дее, аның складтарынзар чол тутханнар. Андада кӧрерге киліскен ит комбинады ээленчеткен чир хайдағ улуғ полғанын.
Владимир Николаевич Штыгашев, тізең, пайрамға чарыдылған чыылығда аралазып, ковид тузында СЭС тоғынҷылары хайди махачы тудынғаннарынаңар чоохтап сыххан, хараа-кӱнӧрте тоғынарға киліс турғанын таныхтаан. Анаң хазнабыстың ученай-эпидемиологтарын махтаан, 3-4 ай аразына хорғыстығ вирустаң тоғыр вакцина тимнеп алғаннар теен. Анзынаң олар муңарлап кізінің чуртазын ал халғанын пілчебіс нооза.
Анаң Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі В.Н.Штыгашев пістің республикадағы СЭС тоғынҷыларының 5 кізізіне алғыстас пічиин читірген. Оларның полғанына ла Владимир Николаевич чылығ, килістіре сӧстер таап турған тиирге чарир. Анзын сыйых алғаннар чалахай кӱлімзіреснең орныларынзар айланчатханнары хоостыра сизінерге чарир полған.
Ӧӧркі Чӧп кнезінің соонаң санитар-эпидемиология службазының тоғынҷыларын ӱлӱкӱннең алғыстирға Хакасияның министерство-ведомстволарының устағҷылары, Ағбан город администрациязының тоғынҷылары сых турғаннар, чылығ алғыстааннар, сыйыхтар читіргеннер, наа чидіглерге чидерге алғааннар.
Республикадағы СЭС устағҷызы Татьяна Романова iстеніс ветераннарына, чахсы тоғынчатханнарға «Россияның санитар-эпидемиология службазына – 100 чыл» танығлығ знактар кӧксілеріне хазап пирген. Iдӧк илееде кізее Аарластығ грамота читірілген. Пайрам хоостыра М.Ю.Лермонтовтың адынаң орыс драма театрынзар чыылысхан улустың кӧңні ачых-чарых полған. Пеер иң артыхтары хығыртылғаннар нооза.
Сағысха киргені
Пайрамнығ чыылығ улуғ кӧдірiлісте ирткен. Пастыхтар чоохтанған соонда алай сыйыхтар читірілер алнында кізілерні республикадағы В.Г.Чаптыковтың адынаң хазна филармониязының чайаачы устары кӧгліг сарыннарнаң паза табырах толдырылчатхан теелбектернең ӱтерткеннер. Пастағы кӧріснең прай ниме чахсы, ӱлӱкӱн маңат тимнелтір.
Че мағаа ниме-де читпинчеткен. Ниме? Анзын позым даа орта оңар полбинчатхам. Чыылығ тоозылар алнында иргі сомнарны, СССР правительствозы алған килістіре чарадығларны экранда кӧзідіп пастабысханнарында, кӧңніме ӧрініс толған. Иргi сомнарны кӧзітчеткенде, иң пастап РСФСР-ның саблығ имҷізі Николай Максимович Одежкиннің омазы прайзының хайиин тартхан. Томсктағы имҷілер институдын тоосхан чиит хакас оол iстеніс чолын Асхыс аймаанда пастаан. Харах имҷізі дее полза, ол аймах-пасха чуғынҷах ағырығлардаң тоғыр хатығ кӱрезіг апарған, iкi хати ӧлімнең чадап ла ос халған.
Паза мындағ хоза танығ идерге сағыс пар. Россияның санитар-эпидемиология службазына 100 чыл толчатхан пайрамға Ағбандағы драмтеатрзар чыылысхан кізілер аразында iстеніс ветераннары полғаннар. Оларның ӱзi минің алнымда одырған. Ол-пу сурығ хоостыра постарының сағыстарынаң сыбыхтазып ала ӱлесчеткеннер. Хаҷан иргі сомнарны кӧзіт сыхханнарында, оларның пірсі сала тыыда арах чоохтаныбысхан: «Ой, хыстар, пісті кӧзітчелер. Хайдағ чиит полғабыс... Я, я, институт соондабыс...»
Піреезі улуғ частығларны тызарға сағынған. Че iстеніс ветераннары харах частарын чысхлапчатханнарын кӧр салып, сым полыбысханнар. Сынап таа, ковид кӧп кізіні чох иткен. Ол санда имҷiлерні дее. Олар, чон хазиин хайраллир ӱчӱн, харахха кӧрінминчеткен харбазығда аралазып, постарына айабин, хараа-кӱнӧрте тоғын турғаннар. Хорғыстығ ағырығ пірдеезіне айабинча. Пӱӱнгі кӱнде ковид пазох хайынып пастапча. Ол сылтағнаң СЭС тоғынҷылары чон хазиин хайраллирында хадағда.
Автор :
Анатолий Султреков
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде