Наа орынҷы, наа аарластығ аттар...
30.09.2022
Хабарлар
Ӧӧркі Чӧп. Хакасияның депутаттары кӱскӱдегі пастағы сессияа чыылысханнар
Сессия тоғызы пасталчатханда, ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев депутат Николай Разумовтың суриина нандырған. Разумов чардыхти мобилизацияа кӧп хакас тартылчатханы хоостыра сағыссыразын искірген.
– Мобилизация парча, понедельникте пастағы ӧме ызылған, – таныхтаан хакас депутат. – Піс, хакастар, 12% полчабыс. Мобилизацияа, тізең, 50% парча. Военкоматтарның андағ таллағ итчең правозы пар ба?
Че Владимир Штыгашев ол тайма искіріг тіп нандырған.
– Ӏкі ӱдезіг полған, мында пір дее чазыт чоғыл, – искірген ӧӧркі Чӧп кнезі. – 700 кізіні піс ӱдезібіскебіс. Полғанын на алынҷа ӱдесчебіс. Я, пар хайдағ-да читпестер, че олар чапчаң тӱзеділчелер. Піс ол тоғысты Хакас Республика чирінде пятница иир кӱнге теере тоос саларға кирекпіс. Сессия тоғызында араласчатхан Хакасия пазы Валентин Коновалов Владимир Штыгашевтің сӧcтеріне хозылған.
– Ол искіріг сынап тайма, – теен ол. – Піс Владимир Николаевичнең хада полғанын на ӱдесчебіс. Хығыртылғаннар аразында нация хоостыра иртіре парғаны пір дее чоғыл.
Мының соонаң ӧӧркі Чӧп сессия тоғызына айланған. Владимир Штыгашев сессияның тоғызында 38 депутат (тиксі 50 депутат) араласчатханын искірген. ідӧк пу сессияның кӱн суриина алында Хакасия правительствозы республика чирінде сӧп-сап киреен оңдайлирынҷа региондағы операторнаң хайдағ тоғыс апарғанынаңар «правительство чазы» кирілген полған. Че республика правительствозы ол сурығны октябрьдағы сессияа, чахсаан тимненіп алар ӱчӱн, чылдырыбызарға сурынча тіп искірген ӧӧркі Чӧп кнезі. Республика депутаттары тоғыр полбааннар – «правительство чазы» пазағы сессияа артызылған.
Сессияның пастағы сурии, тізең, республиканың национальнай паза территориальнай политика министрі полған Михаил Побызаковты Хакасия пазының орынҷызына турғызарына чарадығ пирері полған. Аның кандидатуразын Хакасия пазы Валентин Коновалов кирген.
Хакас Республика Конституциязы хоостыра Хакасия пазының прай орынҷылары, республиканың финанстар министрі паза регионның Москвадағы тӧреміл кізізі ӧӧркі Чӧп чарадығ пиргені хоостыра должностьтарына турғызылчалар.
– Михаил Анатольевич ікі пӧзік ӱгредігліг, – искірген депутаттарға Валентин Коновалов. – 2001 чылда ХГУ-ны «юриспруденция» специальностьча тоосхан, 2007 чылда, Сибирьдегі хазна службазы академиязын тоозып, «финанстар паза кредит» специальностьча «экономист» квалификация алып алған. Тиксі істеніс стажы – 20 чыл, ол санда республиканың орындағы пос устаныс органнарында паза хазна ӱлгӱзі органнарында 15 чыл артиинаң.
ӱн пирістің салтарларынҷа (36 депутат – «ӱчӱн», 2 – тудыныбысхан) Михаил Побызаковты Хакасия пазының орынҷызына турғызарына чарадығ пирілген. Ол пӱӱл 4 августта тоғызынаң суурылған Ольга Пономареваның орнына тоғынар, социальнай сфера ӱчӱн нандырар.
Ӏкінҷі сурығ – «ӧрттең арачыланардаңар» Хакас Республика Законынзар алызығлар кирердеңер» закон проекті. Хакасия пазының орынҷызы Юрий Курлаев, закон проектінең таныстырып, ол регионның ӧрт ӱзірҷеңнеріне хабазар кӧстегнең тимнелген тіп таныхтаан.
Нимедеңер анда чоох парча? Законодательство хоостыра федеральнай ӧрт ӱзірҷең службада 25 чылдаң ас нимес істенген паза 50 часха читкен кізілер пенсияа сығар праволығлар. Регионнарның ӧрт ӱзірҷеңнері, тізең, андар кірбинчелер. іди олар тиң нимес оңдайларда пол парғаннар. Олох туста субъекттернің орындағы ӧрт ӱзірҷеңнерге хоза социальнай хабазығ пирҷең правозы пар. Закон проектінҷе ол категорияа кірчеткеннерге, олар тоғыстаң парыбысса, ай сай 18 муң салковай тӧлирі кӧрілче. Ол ахча сын пенсия тузына теере тӧлелер. Андағ оңдайнаң республиканың ӧрт ӱзірҷеңнерінің правозы хыйыхталбас.
Ӧӧркі Чӧп пу закон проектін пастағы хығырығда ла алыбысхан.
– Закон проектінде ахча тӧлирінҷе методика читіре тимнелбеен, – чарытхан экологияҷа, чир-чайаан ис-пайынҷа паза чир-чайааннаң тузаланарынҷа комитеттің кнезі Валерий Старостин. – Закон проекті октябрьдағы сессияа толдыразынаң тимде полар. Тус пар, закон 2023 чылның 1 январьынаң сығара кӱзіне кірібізер тіп кӧрілче.
Сессияның пасха сурығлары аразында иң хайығлығ полған «Хакас Республиканың хазна сыйыхтары сферазындағы алынҷа законодательнай акттарынзар алызығлар кирердеңер» закон проекті. Хайди чарытхан Хакасияның культура министрі Светлана Окольникова, закон проектінең таныстырып, анда республикада наа аарластығ аттар тӧстирдеңер чоох парча: «Хакас Республиканың ӧрт хадааның саблығ тоғынҷызы», «Хакас Республиканың саблығ доброволезі», «Хакас Республиканың чон хайҷызы», «Хакас Республиканың ил нымахчызы». Пістің чонны, пілдістіг, халғанҷы ікі аарластығ ат тӧстелчеткені ӧріндірче. Хайҷыларны паза нымах ысчатханнарны аарлирға паза оларға хабазарға кирек, олар чоныбыстың культура паза тархын ис-пайы хайраллағҷылары полчалар нооза.
Ӏдӧк пу закон проекті хоостыра «Хакас Республиканың саблығ ӱгретчізі» аарластығ атты ӱгретчілерге паза преподавательлерге ле пир турары кӧрілче. ӱгредіг учреждениезінің пасха категория тоғынҷыларына «Хакас Республика ӱгредиинің саблығ тоғынҷызы» ат пирілер.
Ӧӧркі Чӧп закон проектін пастағы хығырығда алыбысхан.
– Закон проектін, андар кірген сизіндіріглерні, чӧптерні ӱзӱрген соонаң комитет тӱзедіглер таблицазын тимнеен паза ол закон проектін наа редакцияда тимнирге чарадығ алған, – таныхтаан конституционнай законодательствоҷа, хазна пӱдізінҷе, законностьча паза правопорядокча комитеттің кнезі Светлана Могилина. – Сизіндіріглерні пасха оңдайнаң тӱзет полбинчатханыбыс сылтаанда.
Андағ оңдайнаң аарластығ аттардаңар закон проектінҷе тоғыс узарадылар, ӧӧркі Чӧп аның ӱзӱриине октябрьдағы сессияда айланарға пӧгінче.
Ӏдӧк пу сессияда республика депутаттары пір наа закон проектін ӱзӱргеннер – «Хакас Республика чирінде розница садиинҷа пос паза чуртас кирексіністеріне кӧрілген, суухталған углеводород газтығ, товарларны чазы читкелектерге позытпастаңар».
Нимедеңер ол закон проекті? Чоох парча чазы читкелектер аразында «сниффинг» адалчатхан токсикомания тарапчатханынаңар. Закон проектінің авторлары (ӧӧркі Чӧп депутаттары Е.В.Молостов, Т.Н.Ачитаев, Г.С.Канзычаков паза А.В.Тихонович) таниинаң, пу кӧрімніг токсикомания халғанҷы 10 чыл аразына Россияның прай даа регионнарында чапчаң тарапча. Саарбахтар ол суухталған газты тынып изірчелер.
– Иң хорғыстығ, хай син газ тынғаны ӧлімге ағылчатханы ам даа пілдістіг нимезi, – таныхтаан хазых хайраллирынҷа паза социальнай политикаҷа комитет кнезі Евгений Молостов. – Оолығ газты пір хати тыныбысханы даа ӧлімге ағыларға айабас. Халғанҷы чылға Хакасияда, газты піди тынып, 4 саарбах ӱреені санға алылған.
Евгений Молостовтың искіриинең, амғы туста Россияның 35 субъектінде суухталған углеводород газты чазы читкелектерге садарға чаратпинчатхан законнар алылған.
– Піс наа закон алчатханыбысха хайығ айландырчам, – сағыс-кӧрізін искірген ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев. – Піске палалар хазиин хайраллирға паза закон толдырыларына кӱс саларға кирек.
Светлана Могилина закон алылған соонаң аны сайбааны ӱчӱн административнай нандырығ тударын турғызарға кирек полчатханын таныхтаан. Андада ла ол закон тоғынар.
Ӧӧркі Чӧп депутаттары наа законны пӱкӱлее, пастағы паза ікінҷі хығырығда, алыбысханнар. Андағ оңдайнаң, амды алылған закон хоостыра республиканың административнай законодательствозынзар алызығлар кирерінҷе тоғыс пасталыбызар.
Автор :
Альберт Толмашов
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде