ТАЛҒАННАҢ АРТЫХ ЧИИС ЧОҒЫЛ, ПОС ТІЛІНЕҢ АРТЫХ ТІЛ ЧОҒЫЛ
25.10.2016
Хабарлар
Ирткен неделяда Алтай аймаандағы Аршаннар аалда Тӱрк пічиинің паза культуразының кӱннері чабылғанына аймах синінде чыылығ иртіргеннер.
Пір ай алнында Алтай аймаанда Тӱрк пічии паза культура кӱннерін ідӧк пайрамни асхан полғаннар. Аны иртіргеннер Алтай аймааның улгӱлері паза аймахтағы Улуғлар чӧбі. Мының алнында пістің республикада Тӱрк пічии паза культура кӱннерін чалбах таныхтаӌаңнар. Амды Алтай аймаанда ла ол кӱннер таныхталчатханға тӧӧй.
Тӱрк пічии паза культура кӱннері хакас тілін паза культуразын улам тилідер паза чоныбыс аразында чалбах таразын тіп таныхталча нимес пе? Аннаңар ол кӱннерні полған на аймахта, полған на аал-городта иртірерге кирек.
Пеер чыылысханнар Алтай аймааның ӱлгӱлері, Улуғлар чӧбінің кізілері, аймахтағы школаларның хакас тілі ӱгретчілері паза библиотека тоғынӌылары, Ағбаннаң килген аалӌылар. Чыылығны апарған Алтай аймаандағы Улуғлар чӧбі президиумының кізізі, ӧткін хылыхтығ Ия Борисовна Чанкова.
Анда ӧӧнінде хакас тілінеңер паза культуразынаңар чоох парған. Хакас тілі ӱгретчілері школаа чӧрчеткен палаларны пос тіліне ӱгредерінде хайдар сидіксіністер учурапчатханнаңар сағыстарынаң ӱлескеннер. Прай ниме сӧбіредең пасталча тіп чоох парча. Че сӧбіреде палаларның паба-іҷелері дее пос тілінең чоохтаспинчалар. Аннаңар прай ізеніс школаа, хакас тілі ӱгретчілеріне артылча. Пии аймаанда хакас тілінең чоохтанчатхан палаларның паба-іӌелеріне чылда 10 муң салковай пирерге чарадығ сығарыбысханнар. Ол киректеңер орта чоохтаан Аршаннардағы школаның ӱгретчізі Александр Леонидович Сербигешев: «Мағаа уғаа хомзыныстығ андағ нимені истерге. Хайди пос тіліне ахчаа ӱгренерге?»
Че nip саринаң, хакас тіліне хайығ айландырар ӱчӱн, ниме-де идерге кирек ле полча. Ідӧк орта сағыс хакас тіліне культура пастыра ӱгредерге. Олғаннар хакас тілінең сарыннарны хынып толдырчалар нооза. Ідӧк олар улуғ нимес нымахтарны хығырарға хынчалар.
Хакасиядағы Чайаачылар туразының устағҷызы, писатель паза драматург Александр Иванович Котожеков пурунғы хакастарның алай ба тӱрктернің пічіктерінеңер чапсых искіріг иткен. Тилекейдегі культура паза пічік танығлары отыс муң чыллар алнындох пістің чирдең тараан одыр. Аннаңар Грецияда, Египетте паза пасха даа пурунғы цивилизациялығ хазналарда тӱрк пічіктері тоғасчалар.
Ідӧк кӧңніме кірген ӧнетін аалҷы полған Алтай аймаандағы саблығ фермер Василий Владимирович Леснянскийнің чооғы. Ол Хакасияда ӱр чуртап парир. Хызыл салда аалыӌахта аның хой фермазы пар. Аннаңар аны Аршаннар аал хыриндағы хара тас аныпчатхан разрез ибіркі чир-чайаанға ӱрег итчеткені уғаа хомзындырча.
Ідӧк орыстарға, Хакас чирінде чуртапчатханда, орындағы чонның культуразын паза тілін хайди даа пілерге кирек тіп таныхтаан ол. Ағаа хоза, хакас тілі чіт сыхса, республика ідӧк чох пол парар. Андада Хакасияны пазох Хызылчар крайына піріктірібізерлер. Андада хакас тілі паза культуразы улам табырах чідер паза экономика саринаң хызығыс полар. Чыылығда олған писательі паза кибелісчі Галина Григорьевна Казачинова мындағ чӧп пирген: «Ноға піс чыл алай час пайрамын «тоғылах чазы» алай «тегілек чылы» тіпчебіс? Пістің улуғларыбыс андағ нимені «пӱдін» тіпчелер. Минің ам декабрь айда пӱдін чазым полар».
Халғанӌызында Хакас Республиканың ӱгредіг паза наука министрінің национальнай сурығларҷа советнигі Ольга Васильевна Доможакова чоох тутхан. Аның чооғынаң, ӱгредіг паза наука министерствозы халғанӌы чылларда хакас тілі паза литература суриина кӧп хайығ айландырча. Хакас тілінің паза литературазының наа учебниктері, олғаннарға «Тигір хуры» паза «Кӱніӌек» журналлар сыхчалар. Хакас тілін Харатас городтағы паза Орджоникидзе аймаандағы школаларда ӱгрен сыхтылар. Пу чыылығда искірілген чоохтар паза чӧптер санға алылар.
Хакас тілін ӱгренер паза тилідер тоғыстар аннаң андар узарадылар.
Автор :
Илья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде