«Э-ЭК, ЧОНЫМ, ПАЙ ИРЕН!» - сарнасханнар кӧгҷілер
20.12.2016
Хабарлар
Ирткен пятницада С.П.Кадышевтің адынаң культура кінінде «Хысхы саңнары» ырлар марии ирткен. Пу фестиваль-марығ чыл сай хакас кӧг кибірлерін хайраллирынӌа паза тилідерінҷе пӧгіннең иртірілче. Ідӧк пістің чонның кӧг тиріглерінең ойнир устарын чайаачылар кӧзітчелер.
Хайдағ даа марығда чарғыҷылар поладыр. «Хысхы саңнары» арға-мӧрійнің жюри кнезі Павел Ким полған. Хакасияның чон артизі Вячеслав Кученов, Хакасия культуразының саблығ тоғынҷылары, композитор Тамара Маганакова, писатель Илья Топоев паза культураҷа саблығ деятель Олег Чебодаев жюри араласчылары полғаннар.
Пастағызын сценаа Ис пилтірі аалдаң «Ис-пай» ӧме сыххан. Пу ӧменің устағӌызы Ирина Карамчакова полча. Он пip олғаннығ ӧмеде тоғыс хызыӌах хомыснаң ойнапча, «Э-эк, — чоным, пай ирен!» паза «Тӧреен чирім» кӧглерні толдыр пиргеннер. Таныхтирға кирек, пу ӧменің хызыҷахтары сценаа удаа сыхчалар, кӧг тиріглерінең ойнир устары кӧріндіре ӧзіп одырча.
Ойын-марығны чалахай кӧңніліг Андрей Асочаков апарған. Сценаа сыххан полған на ӧменің олғаннарын махтап одырған: «Ай, хыйғаӌахтар, ай, чайаачылар!.. Хара пастығ чонымнаң тосханҷа чоохтазып аларым килче», - теен ол.
Таштып аймаанаң ӱс хызыҷах сценаа сыххан. Олар «Чалаңнар» кӧгні толдырғаннар. Пу ӧменің ады ам даа чоғыл, че соонаң сағын таап аларлар. Хызыҷахтар пастағызын на чон алнынзар сыхханнар, неке. Оларға хомыснаң ойнир устарын тыыдарға кирек. Пу ӧменің устағҷызы Артур Бурнаков полча. Таштыптағы хызыҷахтарны «Кічіг аалдағы чайаачылар» ӧнетін пирілчеткен дипломнаң таныхтааннар.
Мындағ марығларда чайаачы олғаннар паза улуғлар кӧг тиріглерінең пӧзік синде ойнапчатханнардаң ӱгреніп одырчалар. Хакасия культуразының саблығ тоғынӌызы Мария Сартыкованың «Чылтызахтар» паза «Чылтыс» ӧмелерінің олғаннары хомыснаң айдас ойнапчалар. Мария Сергеевна палаларын профессионал синде ойнирға ӱгрет салча. «Чылтыс» ӧме I степеньніг диплом алған полза, «Чылтызахтар» II степеньніг дипломнаң таныхтатхан. I степеньніг диплом «Айдас» ӧме алған, устағҷызы Россияның паза Хакасияның саблығ артизі Евгений Улугбашев полча. Ӧмеде чатханнаң ойнапчатхан 6 хызыҷах паза оолағас араласча. Чатханнаңар «кізі хулаан сыйбапчатхан кӧг тирии» тіп хап-орта таныхтаан Андрей Асочаков.
Аршаннар аалынаң Елена Чаптыкова устапчатхан чайаачы ӧме килген. Ӧме орыс чонның кӧг тиріглерінең ойнапча: баян, домра. Оларнаң хада хомыс, ыых, тӱӱр ойыны парып одырча. Аршаннардағы Культура туразының чайаачы ӧмезіне «Кӧг тиріглерінең ой-ниры» номинацияда I степеньніг диплом пирілген. «Аршан кӧглері» ӧме, устағӌызы - Валентина Тюкпиекова,
«Вокал паза кӧг тиріглерінең ойниры» номинацияда ідӧк I степеньніг дипломны холға кирген. Олар «Чирімей» сіліг наа ырны толдырғаннар паза наа «Хорлаңа» кӧгліг сарынны ырлап пиргеннер. 16 ноябрьда чайалған ырға 16 декабрьда пір ай толған. Пістің чон аразында пу сарын сабланар тіп сағынчам.
«Чон кӧглері» фольклор ӧмезі «Кӱмӱс хыллар» ӧме тӧстеп алтыр. «Ах чахайах» паза «Айаным-айан» кӧглерні толдырғаннар. Улуғлар аразында «Вокал паза кӧг тиріглерінең ойниры» номинацияда III степеньніг диплом «Кӱн чахайағы» ӧмее пирілген, аннаң Дмитрий Сафьянов устапча.
II степеньніг диплом Ӱс чулдағы «Солбан» ӧмее пирілген. «Гран при» ӧӧн сыйыхты хакас кӧг тиріглерінің оркестрі алған. Оркестрнең Людмила Кирбижекова устапча.
Пу оркестрнің араласчылары сценада уғаа морсымнығ кӧрінгеннер. Анда чибіргі азыра кізі араласча. Хакас чонның прай кӧг тиріглерінең ойнапчалар. Оркестр «Ах Уӱс» паза «Тананой» кӧглерні толдырған, Юлия Тиникова ырлаан. Хаӌан оркестр пip тыныста хада-пірге ойнапчатса, пір кӧгні истіпчезің, че олох туста полған на кӧг тириинің алынӌа ойыны истілче.
Контрабас, хомыс паза тимір хомыс ойынын сизініп одырчазың, оркестрнің ойынын дирижер паза тӱӱрнің тӱклеені апарча тиирге чарир. Хакас оркестрінің дирижеры Людмила Кирбижекова полча. Позы ол - домранаң ойнапчатхан ус, Мария Сергеевна Сартыкованың ӱгренҷізі.
Марығны апарып, Андрей Асочаков кӧг тиріглерін тимнепчеткен Чон устарын махтап одырған. Чон устары Пётр Топоев паза Сергей Чарков полбаан ползалар, кем піске хомыс-чатханнар идерӌік? Пӱӱнгі кӱнде полған на ибде хакас кӧг тиріглері пар полған полза, махтағлығ поларҷых тиирге кирек. «Город аразынҷа хакас кӧг тириин чӱктеніп алып парчатхан олғаннарны кӧрзем, чӱрееме ӧріністіг, - чоохтаан Андрей Асочаков. - Палалар мылтых чӱктеніп алған алыптар осхастар. Андада пістің чон хайдағ кӱстіг паза алып тіп пик сағыс тӧріпче...»
Мин пістің композиторларға хакас кӧг тиріглеріне пьесалар кӧп арах пазарға чӧп пирерчікпін. Мындағ марығларда кӧглер чидіспинчеткені ілезіне сығысча. Пір кӧгні нинӌе-нинӌе ӧме толдырча. Жюри кнезі Павел Ким олғаннар даа, улуғлар даа хомыснаң ойнапчатхан пӧзік устарын кӧзіт пирділер тіп таныхтаан. Че читпестер поладырох. Пірее ӧме кӧг тиріглерінең чахсы ойнапча, че уйан арах ырлапча. Алай ба чахсы ырлапчалар, че кӧг тиріглерінең уйан ойнапчалар. Килчеткен чылға ӧмелер уламох чахсы тимнен килерлер тіп сағынчам.
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде