МАЙРА ТУГУЖЕКОВАНЫҢ ХАЙХАСТЫҒ ИРГІ ТОННАРЫ
27.01.2017
Хабарлар
Республиканың ӧӧн музейінде аның чыындызынзар ӱр ниместе кірген иргі хакас тоннарының презентациязы ирткен. Хакас чонның кибірли тігілген паза чазалған тӧрт тонын кӧріп аларға илееде кізі килген.
Пастап чыылған чонны тоннарның ээзі Мария Петровна Тугужекованың чуртазынаң хысхаӌахти таныстырғаннар. Мария Петровна, хакас ады - Майра, 1901 чылда пик чуртапчатхан сӧбіреде тӧреен. Аның пабазы Мылтых Котожеков кӧп мал тутхан. Чазы читкенде, ус холлығ хыс Василий Тугужековха ирге парча. Чиит ирепчінің ӱс пала тӧреен, че Тугужековтарның часкалығ чуртазын Илбек Ада чаа сайбабысхан. Сӧбіренің пазы хазыр харбазығларда арығ тынын пир салған. Майра Тугужекова чалғызан палаларын азахха турғысхан, чон аразына кирген. Сидік тее полза, хакас ипчі оолғына паза ікі хызына пӧзік ӱгредіг пирген. Аның тун палазы РСФСР-ның саблығ артизі, режиссер Александр Тугужеков полча. Ах чарыхтаң Майра ууҷа 1995 чылда парыбысхан, ағаа андада 94 час полған. М.П.Тугужековадаңар кӧрігӌілерге тархын наукаларының докторы, профессор Виктор Бутанаев чоохтаан. Ол ууӌанаң чахсы таныс полтыр.
Мының алнында полған на хакас сӧбіреде ипчілер кип-азахты постары тікчеңнер паза чібекнең хоостаӌаңнар. Че совет тузында хакас кӧгенектерін паза киптерін киспин сыхханнар. Майра Тугужекова, тізең, позының кип-азаан хайраллаӌаң. Ол ах чарыхтаң парыбысханда, тоннарын очы хызы Надежда Васильевна мааннап кӧрген. Музей тоғынӌыларының таниинаң, пу тоннарға чӱске чағын чыл, оларның піреезін Майра ууҷаның іӌезі тіккен полар.
Пір тонны ипчі иб аразында кис чӧргенге тӧӧй. Ол хооснаң пір дее чазалбиндыр. Ікізі хой теерізінең иділген, оларны Майра торғынаң чаап сіліглептір. Че иң сіліг халғанӌы кип, аны ээзі чылығ часхы кӱннерде пайрамнарға ла кис чӧрген полар. Пу кипті хакас ипчі сіліг ӧңніг торғыдаң тіккен, аның мойдырығы, идегі паза моркамнары хамностың теерізінең иділген. Ідӧк ол чеектеп хоосталған. Амғы хакас ипчілер мындағ оңдайнаң хоостабинчалар.
Презентация тузында музейнің директоры Андрей Готлиб Майра Тугужекованың хызы Надежда Васильевнаа сыйых ӱчӱн улуғ алғызын читірген. Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренӌең музейнің чыындызында амды 50-е чағын хакас тон саналча. Оларны чуртағӌылар музейзер аймах чылларда ағылғаннар. Че пір сӧбіренің ол син кӧп тоны пастағызын на сыйлалған. Музей тоғынӌылары оларны, нааӌылабызып, этнография залында кӧзідіге сығар саларға сағынчалар.
Автор :
Майя КИЛЬЧИЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде