СЫЙЫХХА - ХООСТАР
31.01.2017
Хабарлар
Пу наада республикадағы Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренҷең музейге чапсых сыйыхтар пирілген. Хоосчы Константин Мамышевтің ипчізі Венера Хамматова паза писатель, хоосчы Генрих Батцтың хызы Ольга Степанова, хада тӧреен туңмазы Эльвира Безбородова музей чыындызына паалаҷаа чох сыйыхтар пирділер - чайаачы устарның тоғыстарын. Амды Константин Мамышевтің паза Генрих Батцтың хоостары пістің республикадағы музейде хайраллалар. Ағаа хоза писатель Генрих Батцтың хай пірее книгалары ідӧк музей чыындызына пирілгеннер.
Мындағ танығлығ кирек пасталар алнында мағаа музей директоры Андрей Готлибнең чоохтазып алар оңдай табылған. Андрей Иосифовичтің кӧрізінең, пу уғаа аарлығ сыйыхтар. Чайаачы устарның туған-чағыннары тиксі сабланған хоосчыларның тоғыстарын музей чыындызына пос кӧңнінең ағыл пиргеннер. Олох арада Константин Мамышев тее, Генрих Батц таа кӧп аймах кӧзідіглерде араласханнар, пӧзік паалағ ал турғаннар. Хоосчыларның чайаачы тоғыстары пасха-пасха городтарның музейлерінде хайраллалчалар, хырығ озариндағы хазналар чуртағҷыларының тураларын даа чазапчалар. хомай хоостар полған полза, іди тарабасчыхтар.
Анаң музей директорынаң пу ікі хоосчыдаңар чоохтаза халғабыс. хайзын даа чахсы пілҷең полғабыс. Олар постарының кӧзідіглерін музейде иртірерге хынҷаңнар, хай пірее хоостарын изен-хазых тустарындох сыйлап пирҷеңнер. итсе, чир ӱстӱндегі прай даа чайаачы устарның андағ чахсы кибір пар - музейлерге постарының тоғыстарын сыйлиры. Хазна архивтерінің соонда музей чыындылары иң ізестіг орынға саналчалар, хайда сыйыхха пирілген тоғыстар хаҷан даа чітпес, чонға туза ағылар.
Константин Мамышевтің ипчізі музейге 18 хоос сыйлады. Оларның хайзында даа чайаачы ус тӧреен-ӧскен чирінің сілиинеңер аймах ӧңніг сырлар пастыра кӧглепче, Хакасияны пасхаларының алнында махтирға харасча. Константин Гордеевич тағларҷа чӧрерге хынҷаң. Ол Асхыс аймаандағы Казановка аал хыриндағы тағларға саңай аптат салған кізі полған. Анзын хоосчының тоғыстары пастыра сизінерге чарир. итсе, ол позының хыныс-паарсазын хаҷан даа чазырбаҷаң, Казановка тағлары аразында хайдағ чабан хайдағ орында турчатханын-тоғынчатханын чахсы пілчем тіҷең.
Ідӧк ол Сойан тағларын хоостирға хынҷаң. итсе, аның позының машиназы чох полған. Нанҷы-арғыстарының піреезі аны узах чолға хада алып алза, пирік хайа-тағлар аразында кӧр тее таппин халҷаңнар. Иирде, саңай майых парып, че ӧрчіліг кӱлімзірестіг хоосчылар тохтабысхан орынзар айлан килҷең. Анаң на хайда полғанын, ниме кӧргенін чоохтап сығар полза, нинҷе дее истерге чарир. Сойан тағларының кӧрімнері аның хоостарында сах андох харахха тасталҷаңнар. Сынап Казановка хыриндағы орыннар чӱрекке чағын, истіг пілдірҷең ползалар, Сойан тағлары харах одын ӧріндірҷеңнер - пӧзіктер, килкімнер, ізестіг хадағҷыларға тӧӧйлер.
Сала пасха оңдайнаң чайалғаннар Генрих Батцтың хоостары. Сынап Константин Гордеевич Вера Мухинаның адынаң Ленинградтағы хоосчылар училищезінде нинҷе-де чыл ӱгренерге маңнанған полза, Генрих Генриховичтің школада ла хоостирға ӱгренгеннең, ӧнетін кружокка чӧргеннең пасха тимненізі чоғыл.
Андағ даа полза, хайдағ даа хоосха парчан кӧңні-чӱреен салҷаң. Чаа алнында Волга хазынаң Туруханск чирінзер сӧбірезінең хада ызыға ыстырған оолағасха ӱгренер оңдай чох полған. Кічіг дее полза, тоғынҷаң, аңнаҷаң, хазна чахиин-планын толдырарға харасчаң.
Хоостирға ол орай пастаан. Хаҷан книгалар пас сыхханда ла. Пу даа чайаачы тоғыснаң иліг час ас парғанда ла айғас сыххан. Че уғаа тӱзімніг тоғынҷаң. Пірее чылда ікі-ӱс книга сығарарға маңнанҷаң. Чайаачы тоғыстарын позы хоостарнаң чазаҷаң. Іди Генрих Генрихович пір саңай ікі аймах чайаачы тоғыснаң айғасчаң - книгалар пасчаң, оларға килістіре хоостар тимнеҷең.
Мында улуғ нимес хоза танығ идерге чарир: соох чирде чуртапчатханда, Генрих Батц чайаачы тоғыснаң пір дее айғаспаан. Алтай аймаандағы Очыр аалзар кӧс киліп, ағастар одыртып, чазы чирлерні хазыр чиллердең арачылапчатханда ла, саңай маң чох полыбысхан ағаа. Уғаа сіліг ӱнніг чайаачы ус, баяннаң алай гитаранаң ойнап, маңат сарнаҷаң. Ағаа хоза ағаснаң айғазарға тың хынҷаң. Очыр аал чазы чирде дее полза, кимелер тимге сығарарға харасчаң.
Генрих Генрихович Туруханск аймааның аарластығ кізізі полча. Анзы тиктең нимес. Аалда аның музейі пар. Чайаачы устың чуртас чолын кӧзітчеткен нимелер анда толдыра чыыл парғаннар. Ағаа хоза, пістің Хакасияда чуртапчатхан немецтернің халых пірігізіне Генрих Батцтың ады пирілген. Іди пӧзік паалапчалар чайаачы устың чидіглерін чир-суғҷылары. Орта хайығ. Аннаңар музейзер чыылысхан чонның аразында пас чӧрчеткен немецтернің халых пірігізінің кнезі Владимир Граф чайаачы устаңар ідӧк кӧп аймах чоохтар искірерге тимде полған. Ол, республика музейінің чыындызына сыйлал-чатхан 30 хоостаң, книгалардаң пасха, Генрих Генриховичтің тоғыс тузында тузаланған ниме-нооларын, уламох хай пірее рукописьтерін алынҷа таныхтаан.
Сынап таа паалаҷаа чох аарлығ сыйыхтар пирілді республикадағы музей чыындызына. Олар піске дее, соондағы даа тӧллерге туза поларлар, чайаачы устарның тоғыстарынаң таныстырарлар.
Автор :
Анатолий СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде