АБАЗАДАҒЫ ЛЕСНИЧЕСТВО ААЛҶЫЛАРҒА ІЗИИН АСХАН
15.09.2017
Хабарлар
Пістің хазнада чыл сай сентябрьның ӱзінҷі позырағында Ағас хонии тоғынҷыларының кӱні таныхталча. Пу ӱлӱкӱнге удур Хакасияда «Лесниктер ізіктер асчалар» акция иртірілче.
12 сентябрьда Абазадағы лесничество хабарҷыларға ізиин асхан. Лесничестводағылар хабарҷыларны лесниктің тоғызынаң, ӧрт ӱзірҷең техниканаң, харағай паза хузух ағастарының хорбыларын ӧскірчеткен питомникнең таныстырғаннар.
Ағас питомнигінде ағас хорбыларының «олған сады» паза «школазы» пар. «Олған садында» хузух паза харағай хорбыҷахтары пір-ікі чыл ӧскірілче.
- Хузух ӱренін одырт салза, аны харғалардаң мылтыхтығ хадағҷы хадарча. Питомникте 10 гектар чирде харағай паза хузух ағастарының хорбыларын ӧскірчебіс. Ол син чирде хорбы ӧскірер ӱчӱн, чыл сай 2,5 тонна хузух теерерге киректелче. Пӱӱл Абаза тайғазында 450 муң хорбы одырт салғабыс. Питомникте майда ағастар одыртарға пастапчабыс. Анаң 1 октябрьда питомникте нинҷе хорбы ӧсчеткенін санапчабыс. Тайғада алында одыртылған хорбыларны санабысхабыс. Амды анда 700 муң хузух ағастың паза 500 муң харағай ағастың хорбызы ӧсче. Тайғада піс пір чыл ӧскен хорбыларны одыртчабыс. Ӱс чыл ӧскен хорбыларны садыбысчабыс, - таныхтаан «Абазалес-сервис» АУ-ның директоры Александр Силантьев.
Абазадағы лесничествоның пастығы Иван Зарубицкийнің чооғынаң, мының алнында ағастарны 9 май соонаң одыртарға пастаҷаңнар. Че халғанҷы туста, план толдырыбызар ӱчӱн, пу тоғысты майның пастағыох кӱнінде пастапчалар. Абазадағы лесничествоға чылда тайғада 160 гектар чирде хорбылар ӧскір саларға кирек. 1 гектарда - 3 муң хорбы. План хоостыра пір кізее кӱнде 700 хорбы одыртып саларға кирек. Хорбылар ағастар узурылған паза ағас чох чирде одыртылчалар.
- Пістің питомниксер, хорбы сурап, пасха даа регионнардаң сығдыратчалар. Пірсінде 200 муң ағас хорбызын сурғаннар. Че, ол син кӧп хорбыны алар алнында, хайди даа чахығ идерге киректелче. Пастап ӱренге хузух тееріп, анаң ікінҷі чылында аны одыртып саларға кирек. Аны ӧскіріп аларға ӱс чыл парыбысча, - теен Иван Зарубицкий.
Аның таниинаң, хузух сыхпаза, аны хонҷых регионнардаң садызарға килісче. Пірсінде Тува Республиказынаң паза Кемеров облазынаң хузухты садызарға киліскен, че ол ӱреннің 50 %-і ле ӧткен. Орындағыох хузух чахсы ӧтчеттір. Хузухты 10 сентябрьдаң 25 сентябрьға теере теерчелер. Августта теерген хузух читіре пысхалах полча. 5-6 октябрьда хузухты одыртып пастапчалар. Че аны одыртар алнында, хайди даа Хызылчардағы ӱреннер станциязындағы лабораторияда сыныхтадып аларға кирек. Амғы туста хузухты «Абазалессервис» АУ-ның тоғынҷылары теерчелер. Алында ӱгренҷілер паза Абазадағы училищенің студенттері хузухты теерерге полысчаңнар.
Че халғанҷы чылларда ӱгренҷілернің полысчаң кӧңнілері пар даа полза, іҷе-пабалары, харчыхтаң хорығып, позытпинчалар. Студенттернің аразында 5-6 ла кізі хузух теерерге ынапча.
- Мының алнында, леспромхоз полған туста, чылда 500-600 муң куб ағас узурылҷаң. Амғы туста чылда 50 ле муң куб ағас 100 гектар чирде узурылча. 60 гектар чирде, тізең, ағастар одыртчабыс. Хузух ағасты узурарға чарадылбинча, - таныхтаан Иван Зарубицкий.
Абазадағы лесничестводағы питомникте полып алған соонда, «Абазалессервис» АУ-ның ӧрт ӱзірҷеңнері «Силант» машинаны кӧзіт пиргеннер. Арығларда сығыс парған ӧрттерні ӱзірерге пу иң килістіре техника. Ол чол чох, хайалығ даа чирҷе чахсы парыбысча. Пу машинада ӧрт ӱзірерге киректелчеткен прай тиріглер пар.
Абазадағы лесничествода ідӧк Хакасияның чир-чайаан ис-пайы паза экология министрі Юрий Соколов полған.
- Пӱӱл республиканың арығларында 52 ӧрт сығысхан, ағаа 411 гектар чир хабылған. Ӧрттернің 85 процентін пастағыох суткада ӱзіріп алғаннар. Анзы ӧрттерні тузында сизінгенінең паза аны табырах ӱзіргенінең палғалыстығ. Ӧрттернің кӧбізі айас кӱннердегі кӱгӱрттердең сығысхан, - таныхтаан Юрий Соколов.
Хакасияда ағас ӧскірчеткен 10 питомник пар. Оларның ӱзі хузух ағазын ӧскірерінең айғасча: Абазадағы, Таштыптағы паза Горячегорсктағы (Хызылчар крайы) питомниктер. Чыл сай пу питомниктерде тиксі 6 миллионҷа хорбы ӧскірілче. Хакасияда ағас ӧскірчеткеннер ідӧк хузух ағастың селекциязынаң айғасчалар. Чахсыландырған ӱреннең хузух ағазы пӧзік арах ӧс парча. Чир-чайаан-да хузух ағастың пастағы торымнары 80 чыл пазынаң ӧс сыхча, селекционнайдаң, тізең, 30 чыл пазынаң. Питомниктерде чахсы хорбылар ӧскірілче.
Ағас хорбылары холнаң на ағас одыртчаң ӧнетін тирігнің полызиинаң («Меч Колесова» адалча) одыртылчалар. Ағас одыртчаң техниканаң Боградтағы ла лесничество тузаланча.
Хакасияда 3,6 миллион гектар чирде ағас ӧсче. Ағастың кӧбізі - тіген. Пістің регионда иң кӧп хузух ағазы ӧсче. Иң асхынах - харағай. Халғанҷы 5 чыл аразына 19 муңҷа гектар чирде тайға-арығлар нааҷылалған. 8 муң гектар чирде ағастар узурылған. Узурарға чарадылған ағастарның 10 на проценті узурылча.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде