ААР ЧЫЛЛАРДА ПӦЗІК ӰГРЕДІГ АЛҒАН ИМҶІ
01.10.2021
Хабарлар
Пістің улуғларыбыс. Пӱӱнгі матырыбыс піске кӧзідім ползын тіп сағынчам. Валентина Моисеевна Ботинаны Асхыс аймааның чуртағчылары чахсы таныпча поларлар. Ол Асхыстағы имнег туразында харах имчізі полған
Валентина Моисеевна 1939 чылда Алтай аймаандағы Аршаннар аалында Моисей Давыдович паза Агафья Григорьевна Покояковтарның сӧбірезінде тӧреен. Аның олған тузы хорғыстығ Илбек Ада чааға киліс парған, аннаңар хызыҷах пір дее чахсы ниме кӧрбеен. Колхоз тузында прайзынаң хада яблах хасчаң, хырада пазах теерчең.
- Пабам ызыға ыстырған, - сағысха кирче ууча. - Мин, ічем паза ікі пичем, Валянаң Галя, хадох чӧргебіс. Мағаа андада 7 час полған. Канск аймаанда пір аалыҷахта чуртаабыс. Ызығда хомай полған, астаң хызылғабыс.
1953 чылда, Сталин ӱреенде, пабамны позыдыбысханнар. Ызығдаң айланғанда, Ағбанда чуртаабыс, анаң Аршаннар аалынзар кӧскебіс. Чаа тузында кем чахсы чуртаан? Прайзы хомай чуртаан: яблах чіҷеңміс, чарбалығ ӱгре хайнатчаңмыс. Аршаннарда сала ниик полған. Пабам колхозта тоғынған, іҷем інек сағҷаң.
Валентина Аршаннарда 4 классха теере ӱгренген. Анаң аны Ағбандағы национальнай школазар ызыбысханнар. Ол чылларда школа директоры Григорий Николаевич Дорин полған. Хызыҷахты Ағбанда ӱгренерге ол чӧптеп алған. Валентина национальнай школада 10 класс тоосхан. Интернатта чуртааны аның сағызында саңайға халған. Анда чахсы азырачаңнар, кӧрчеңнер тіп сағысха кирче ол.
Школа соонаң, 1957-1958 чылларда полар, чиит хыс Хызылчардағы институтсар ӱгренерге кірген. Студент тузын даа Валентина Моисеевна чылығ сӧстернең сағысха кирче. «Институтта чахсы ӱгренгем, общежитиеде чуртаам», - тіпче ол. Имҷее ӱгреніп, пӧзік ӱгредіг заведениезін 1963 чылда тоосхан, анан Ағбанзар килген. Облздрав аны Асхыссар харах имҷізі полып тоғынарға ызыбысхан. Іди тынаға теере пір орында істенген.
- Трахомадаң тоғыр кӱрескебіс. Мының алнында пір чызынӌахнаң тузаланӌаңнар, аннаңар ол чуғынҷах ағырығ тараӌаң, - сағысха кирче тынағдағы имчі. - Трахоманы, анаң глаукоманы, катарактаны паза пасха даа харах ағырығларын чох иткебіс. Мин операциялар итпеем, имнернең имнеҷеңмiн. Асхыстағы имнег туразында, харах имҷізі полып, 1965 чылдаң сығара тынаға сыхханҷа тоғынғам.
Валентина Моисеевна Александр Григорьевич Ботиннең сӧбіре тӧстеен. Ол Калининдегі школада литература паза орыс тілі ӱгретчізі полған. Ынағ ирепчі ікі оол, Сергейнең Михаилні, ӧскіргеннер. Хомзынысха, пӱӱнгі кӱнде олар изен ниместер.
- Минің пір парха пар, ады - Елена Сергеевна. Ам хонғанының фамилиязын ал чӧрче, Кызычакова полча. Ол налог инспекциязында тоғынча, че сағам ибде кічіг паланаң одырча. Кӧргенегімнің ады - Ульяна, ағаа пір час.
Сӧбірезінеңер чоохтапчатханда, Валентина Моисеевна, тайағына тайанып ала, шкаф саринзар пастырған. Андағы тасхахтаң сом алып, кӧзіткен: «Мына кӧргенегім минің». Сомда кічіг хызычах піске чалахай ла кӱлінчеткен.
Пӱӱнгі кӱнде 82 чазын чазап салған ууҷаны «Сакура» коммерческай нимес пірігістің социальнай тоғынҷызы Наталья Витальевна Чанкова паза чағын туғаны Елена Григорьевна Асочакова кӧрчелер. Социальнай тоғынҷы Валентина Моисеевназар неделяда ікі хати чӧрче, квартиразын арығлабысча, пол чуубысча, тозын чысхлабысча, ас-тамах соонҷа садығ туразынзар, имнер соонҷа аптеказар пар килче. Елена Григорьевна кӱнде ӱс хати кил парча, чічең ниме пызыр пирче.
- Ибде нименең айғасчазар? Телевизор кӧрче поларзар? - сурғам мин ууҷадаң.
- Ибде газеталар хығырчам. «Хакас чирі», «Хакасия», «Аскизский труженик» газеталарға пазынчам. «Хакас чирінде» Анатолий Султрековтың материаллары кӧңніме кірче. Телевизорны олаңай ла тоғындыр салчам, анда ниме чоохтапчатханнарын испинчем, хулаам уйан.
Іди ипти ле чоох-чаахнаң одырчатханда, Валентина Моисеевнаның квартира ізиинзер кем-де сығдырадыбысхан. Чурт ээзі кем килгенін кӧрерге сыххан.
- О! Чеенім килтір! - ӧрін парған улуғ частығ кізі, анаң, сағыбаан аалҷызын чуртсар иртіріп, пісті таныстырған. - Семён Гаврилович Трояков, минің чеенім полча, пабамның туғаны.
- Аршаннардаң Катановсар парғам, анаң пеер килдім, хайди чуртап париғаныңны кӧрерге, - теен поғда ирен.
- Ағбандох чуртапчазар ба? - сурған ууча.
- Я, - нандырған аалчы кізі.
- Тоғынчазар ба? - пазох сурығ пирді Валентина Моисеевна туғанына.
- Мин тынаға сых парғам, ипчім Лида ам даа регистратурада тоғынча, - теен Семён Гаврилович.
- Палалар хайди?
- Школаа чӧрчелер.
Сағыныс парған туғаннарға харығ полбасха тіп, мин, анымчохтазып, парыбысхам.
Автор :
Татьяна ТЮТЮБЕЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде