Крым Россиянаң хада – 10 чыл
20.03.2024
Хабарлар
«Ынархас» олған студиязының хыстары «Мы» сарынға теелбектенчелер
Чайаачы иир. 18 мартта В.Г.Чаптыковтың адынаң Хакас филармониязында Крым паза Севастополь Россияа хозылғаннаң пеер 10 чыл толчатханына чарыдылған пайрамнығ концерт ирткен
Ол Россия тархынында ӧӧн ӱлӱкӱннернiң пiрсi полча. 10 чыл мының алнында Крымның паза Севастопольның чуртағҷылары Россиязар нандыра айланар кӧңнiлерiн искiргеннер. Iди 2014 чылда 16 мартта референдум ирткен. Россияа хозылар ӱчӱн Крымның 96,77 % паза Севастопольның 95,6 % чуртағҷызы ӱн пирген.
Анаң 18 мартта Кремльде Крым Республика паза Севастополь город Россияа кирiлчеткеннеңер чӧптезiгде хол салылған.
– Пӱӱнгi кӱнде Крым пiстiң хазнаның хаҷан даа чарылбас чардығы полча. Россияның полған на чуртағҷызы пу чарым олтырыхтаңар чылығ ла сағыстар ал чӧрче, ол – талай хазындағы тынағ, «Артек» пионер лагерьi, «Севастополь» Россияның ӧӧн талай порты, Чеховтың Ялтазы, «Ласточкино гнездо» замок. Крымның паза Россияның тархыннары пик палғалыстығлар. Совет фильмнерi хоостыра Хара талайның чарларын хаҷаннаңох чахсы таныпчабыс. Чарым олтырыхнаң Илбек Ада чааның тархыны палғалыстығ. Совет Союзы изелгенде, Крым Украинаның саринда халған, че ол ағаа хайығ салбаан, аннаңар чарым олтырых чуртағҷыларынаң хада пiрдеезiне кирек чох осхас полған, аның совет тузындағы ис-пайы аринҷа изелген. Крымда полған кiзiлер анзын пос хараанаң кӧрген поларлар. Пӱӱнгi кӱнде андағох чуртас Донецк паза Луганск республикаларда парча. Украинаның устағ-пастаа пу регионнарның тилiзiне 30 чылҷа ахча позытпаан. Крым Россиязар айланғанда, регион наа чуртаснаң чуртапча, анзы пӱӱнгi кӱнде iле кӧрiнче. Республика улуғ хаалағларнаң тилiпче, ол – Крымдағы тахта, Симферопольның аэропорты, «Таврида» трасса, имнег туралары, школалар, нааҷылалған «Артек» олған лагерьi. Он чыл мының алнында Хакасияның делегациязы регионға иң пурнада полызарға парған. Хабазығ аймах кӧстеглерҷе пирiлген: культура, спорт, ӱгредiг. Амғы туста пiс олох тоғысты Луганск, Донецк чон республикаларында, Херсонда паза Запорожьеде толдырчабыс. Хада-пiрге тудынып, пiстi хайдағ даа санкциялар сындыр полбазын киречiлепчебiс. Пiс Чир-суубыстың таңдағы чарых чуртазы ӱчӱн мыннаң мындар пiдӧк ынағ тоғынарбыс! Крым паза Россия хада хаҷанға даа полар! Сын пiстiң сарибыста! Чиңiс тее пicти полар! – пайрамны азып, чоох тутхан Хакасия пазы Валентин Коновалов.
Хакасияның Ӧӧркi Чӧбiнiң кнезi Сергей Сокол, филармонияның залында чыылысхан чонзар айланып, iдӧк чылығ алғыс сӧстерiн читiрген. Сергей Михайлович позы Севастопольда талайҷы офицернiң cӧбiрезiнде тӧреенiн паза ӧскенiн таныхтаан. Пабазы суғ алтынҷа чӱс чӧрҷең кимеде тоғынған, ағазы Илбек Ада чаа тузында Севастопольны арачылаан.
– Севастополь Россияа хозыл парғанда, мин тӧреен-ӧскен городымзар килiп, Клавдия Шульженконың «Синий платочек» сарынын истiп ала, мотоцикллiг ойлатчатханымда, ӧрiнгенiме шлем алтында харах частарым аххан. Улуғ алғызымны Россия президентiне паза прай чонға читiрчем. Он чыл мының алнында Крымның iкi миллион чуртағҷызы «ибзер» айланарға кӧңнiлерiн читiрген. Пiстiң президенттiң хатығ хылынызы чарым олтырыхтың муңарлап чуртағҷызын ал халған. 2022 чылда Луганск паза Донецк чон республикаларының, Запорожье паза Херсон областьтарының чуртағҷылары, крымдағылар чiли, илбек хазнаның чардығы поларға чарадығ алғаннар. Пу кӱннерде ирткен табығларда пiс пiр ынағ чон полчатханыбысты пазох кӧзiт пирдiбiс. Ӱлӱкӱннең сiрернi, нанҷылар! – теен Сергей Сокол.
Хакасияның культура министрiнiң тоғызын толдырчатхан Светлана Окольникова, сценазар сығып, 10 чыл мының алнында, Крым Россияа хозылчатханда, Хакас филармониязының «Ӱлгер» ансамбльы хазнаның тархынында полчатхан иң танығлығ мероприятиеде аралазарға чарым олтырыхсар хайди чӧргенiн чоохтаан.
– Пic концертнең Севастопольда, Бахчисарайда, Феодосияда полғабыс. Прай чирде, пос кiзiлерi тiп, чылығ удурлааннар. Ол кӱннернi мин хаҷан даа ундутпаспын. Андада Крым чуртағҷыларының хараанда кӧп ӧрiнiс, паарсас, алғыстас кӧргебiс. Севастопольда пiссер пiр ууҷа пастырған, позы Иркутсктаң полтыр. Ол теен: «Мындағ кӱнде хакастар пiссер килгенде, Путин пiстi сынап хаҷан даа тастабас». Он чыл – ол пайрам. Киҷеегi паза пӱӱнгi Крым тың пасхалалчалар. Амды анда чахсы чоллар пӱдiрiл парғаннар. Крымдағы тахта чарым олтырыхты Краснодар крайынаң пiрiктiрче. Республиканың экономиказы, тилiп, пӧзiк синге читче, – таныхтаан Светлана Окольникова.
«Ӱлгер» фольклор ансамбльының хоос устағҷызы, Хакасия искусствозының саблығ деятельi паза республиканың чон артизi Кучен Ай Чарых Сайын, Светлана Анатольевнаның сӧстерiн киречiлеп, 2014 чылда Крымзар хайди чӧргеннерiнеңер ӱлескенӧк. Аның чооғынаң, олар орындағы чуртағҷыларны хакас чонның сiлiг культуразынаң таныстырғаннар паза постары андағы искусствоны кӧрiп алғаннар.
– Феодосияда И.К.Айвазовскийнiң адынаң хоос галереязында полғабыс. Мин позым iдӧк хоосчы полчабын, че анда Айвазовскийнiң 1200 азыра хоозы хайраллалчатханын пiлбеен полғам. Бахчисарайда крым татарларынаң чоох алысхабыс. Олар Россияда чуртас хайди парчатханынаңар пiлерге хынғаннар. Пiс оларға Россия кӧп нациялығ хазна полча, удур-тӧдiр пiлiзiп, ынағ чуртапчабыс тiп чарытхабыс. Iдӧк крым татарларын чайаачы иирге хығырғабыс. Олар килгеннер, сарын-кӧглерiбiстi истiп, хайхааннар. Анда пicтi прайзы чахсы удурлаан. Аннаң пеер 10 чыл ирт парған даа полза, ол сағызыбыста киҷее ле полған чiли халған паза танығлығ кӱннi чыл сай пайрамнапчабыс, – теен Кучен Ай Чарых Сайын.
Пайрамнығ чайаачы иирде «Ӱлгер» паза «Кӱн сузы» ансамбльлар кӧрiгҷiлерге «Чылғыҷылар ыры» сарынны сыйлааннар. Олар аны 10 чыл мының алнында Крымда толдырғаннар. Iдӧк концертке килген аалҷылар Чир-суубысха хынысты, паарсасты чарытчатхан, чонны пiрiктiрчеткен саблығ сарыннарны истiп алғаннар: «С чего начинается Родина», «Россия-Матушка», «Мы», «Товарищ песня», «Мы великая Россия», «Легендарный Севастополь» паза пасхазы.
Сценаа сыхханнар Хакасияның чон артизi Артур Марлужоков, Хакасияның саблығ артизi Ольга Васильева, Олег Гриценко. Оларның кӧзiдiглерiн «Каданс» хор чазаан, устағҷызы – Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Марина Штарк. Iдӧк концертте аралаcханнар: «Саяночка» чон теелбегi ансамбльы, устағҷызы – Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Надежда Монахова; «Ынархас» теелбек студиязы, устағҷызы – Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Елена Шарай. Кӧрiгҷiлер, артисттернiң ciлiг сарыннарына аптадып, махалығ теелбектерiне ӧкерсiнiп, хайхастарын iзiг айа сабызынаң читiргеннер.
Сом Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Татьяна Тютюбеева
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде