ТӀЛ - ЧОННЫҢ ИҢ УЛУҒ ИС-ПАЙЫ
27.02.2018
Хабарлар
Ӱгредіг. Ағбандағы «Машенька» олған садында Тӧреен тілнің кӱні ирткен.
«Машенька» олған садында.
Россияда 21 февральда Тӧреен тілнің чоннар аразындағы кӱні таныхталча. Аның ӧӧн пӧгіні - чоннарның тіл паза культура пайын хайраллиры. Полған на тіл кізілерге тіл алызарға полысча. Оларның полғанының на позының сілии, пасхаҷыл оңдайы пар, піс, тізең, аны хайраллирға кирекпіс. Хайди Дмитрий Сергеевич Лихачёв теен: «Чонның иң улуғ ис-пайы - ол тіл. Тіл, хайзынаң ол пасча, чоохтасча паза сағынча».
Россия - кӧп нациялығ хазна. Аның чирінде 180 азыра аймах чон чуртапча. Аны піс пілерге паза хайдағ даа туста санға аларға кирекпіс. Паланы, тізең, пос тіліне паза пасха чоннар тіллеріне улуғласнаң хайарға кічігдең ӱгредерге кирек. Аннаңар Ағбандағы «Машенька» олған садының тоғынҷылары чон аразында таныхталчатхан Тӧреен тілнің кӱніне удур ӧнетін проект тимнеп салғаннар. Аны хоостыра палалар Хакасияда паза пасха даа чирлерде чуртапчатхан аймах чоннарнаң танысханнар, оларның нымахтарынаңар, хай пірее кибірлерінеңер піліп алғаннар. Полған на чон - ол паза хаталбас культура, тархын, кибірлер, чуртас оңдайы. Че ідӧк андар тіл кірче, аны хайраллап халары - ол пістің ӧӧн пӧгінібіс. Тіл чуртир ӱчӱн, аннаң чоохтазарға кирек.
Іди проект хоостыра іҷе-пабалар полызиинаң «Улуғ библиотека» книгалар кӧзідии тимнелген. Олғаннар аймах-пасха тілліг книгаларны хынып кӧргеннер. Проекттің халғанҷы чардығында Тӧреен тілнің кӱні таныхталған. Анда палалар удур-тӧдір пос тілінең чоох алысханнар, кӧглееннер паза кибелістер хығырғаннар. Ӱлӱкӱн тузында хакас паза орыс тіллерінең хада пасха чоннар тіллерін истерге чарир полған. Ол англия, немец паза хыдат тіллері. Школаа тимненчеткен «Ромашка» группадағы олғаннар хакас тілінең «Хайди аңнар абаны пасха саринзар айланарға чӧптееннер» нымах кӧзіткеннер. Чон ойыннары палаларның кӧңніне уламох тың кірген. Алефтина Кирилловна Васильева олғаннарнаң хада «Тазыҷахтар» хакас ойынын ойнаан.
Таныхтирға кирек, ол проектті чуртасха кирерге іҷе-пабалар чахсы полысханнар. Олар палаларға национальнай костюмнар тимнееннер, «Хыйға чоохтар чирінде» стендке пос тілінеңер хыйға чоохтар чығаннар.
Пістің проекттің ӧӧн пӧгіні - паланы пос тілін аарлирға ӱгредері, ӧбекелерінің, чонының, культуразының чардығы полчатханын сизіндірері, пос чиріне хынарға кӧніктірері. Пӱӱн піс тілні чоох алысчаң оңдай ла чіли кӧрбинчебіс, че ідӧк аның чонынаңар, тархынынаңар, таңдағызынаңар чоохтапчабыс. Тіл чох полза, чон даа чох полар.
Автор :
Анжелика СУНЧУГАШЕВА, Марина БАЛАХЧИНА, Марина БЕЛЯЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде